Μπορεί το ψυχολογικό τραύμα να έχει και θετικές συνέπειες; Μια νέα έρευνα λέει πως ναι…
Το ψυχολογικό τραύμα μπορεί να προκληθεί από διαφορετικούς τύπους οδυνηρών εμπειριών, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής ή σεξουαλικής επίθεσης και της αναπάντεχης απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου.
Το τραύμα τείνει να επηρεάζει βασικές πεποιθήσεις. Ένα θύμα επίθεσης μπορεί να πιστέψει εξαιτίας αυτού που βίωσε πως δεν έχει πια τον έλεγχο. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να ζήσει μια πολύ φοβισμένη και περιορισμένη ζωή.
Μετατραυματική ανάπτυξη
Τα επακόλουθα του τραύματος όμως δεν είναι πάντα αρνητικά. Ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων ατόμων που έχουν διαγνωστεί με διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), βιώνουν μετατραυματική ανάπτυξη, η οποία αναφέρεται σε θετικές αλλαγές μετά το τραύμα, όπως μεγαλύτερη συμπόνια και ευγνωμοσύνη, ισχυρότερη πίστη, βαθύτερη εκτίμηση για τη ζωή, πιο ουσιαστικές σχέσεις.
Από την άλλη, η υποτίμηση – η οποία αναφέρεται σε ψυχολογικό “κόλλημα” και ανικανότητα να προχωρήσουμε – είναι επίσης συχνή. Ένα σημαντικό ερώτημα αφορά την ικανότητά μας να προβλέψουμε πότε συμβαίνει η μετατραυματική ανάπτυξη και σε ποιο βαθμό. Η μελέτη του O’Connor και των συνεργατών του είχε στόχο να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα.
Τι κάνει το τραύμα στις βασικές πεποιθήσεις μας
Για να προβλέψουμε τη μετατραυματική ανάπτυξη πρέπει να επικεντρωθούμε σε δύο γνωστικές λειτουργίες που ονομάζονται προσαρμογή και αφομοίωση. Η προσαρμογή προϋποθέτει την αναθεώρηση που πρέπει να κάνουμε όταν ένα τραύμα παραβιάζει τις βασικές πεποιθήσεις μας. Η αφομοίωση σημαίνει επιβεβαίωση, και αυτή η διαδικασία συμβαίνει όταν το τραύμα επιβεβαιώνει τις βασικές πεποιθήσεις κάποιου. Για παράδειγμα, το να αναπτύξεις μια σπάνια ασθένεια που επιβεβαιώνει αυτό που ήδη πίστευες – ότι η ζωή είναι εξαιρετικά απρόβλεπτη και επικίνδυνη.
Ανάλογα με τη φύση του δυσάρεστου περιστατικού και τις πεποιθήσεις των ανθρώπων πριν από το τραύμα, μπορεί να εμπλέκονται σε μία, και στις δύο, ή σε καμία από τις γνωστικές διαδικασίες. Οι συγγραφείς της μελέτης θεώρησαν ότι αυτές οι νοητικές λειτουργίες θα επηρέαζαν μόνο τις βασικές πεποιθήσεις εάν το τραυματικό γεγονός εκληφθεί ως σοβαρό.
Το τραυματικό γεγονός που διερευνήθηκε ήταν η απιστία. Το δείγμα περιελάμβανε 246 άτομα. Όπως ήταν αναμενόμενο, πολλοί συμμετέχοντες ανέφεραν ότι η απάτη είχε βιωθεί ως εξαιρετικά οδυνηρή και τραυματική. Όχι μόνο οι περισσότεροι ανέφεραν ότι αισθάνθηκαν προδομένοι και τραυματισμένοι ως αποτέλεσμα της απάτης, αλλά περίπου οι μισοί σημείωσαν επίσης σκορ πάνω από το όριο για πιθανή PTSD.
Τι έδειξαν τα αποτελέσματα
Η ανάλυση δεδομένων έδειξε ότι: Η αυξημένη αντίληψη της σοβαρότητας του τραύματος προέβλεψε την αφομοίωση και την προσαρμογή των βασικών υποθέσεων. Η μετατραυματική ανάπτυξη «προέκυψε ως αποτέλεσμα προσαρμοσμένων πεποιθήσεων», ενώ «η υποτίμηση ήταν σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα αφομοιωμένων πεποιθήσεων».
Έτσι, οι O’Connor et al. κατέληξε στο συμπέρασμα ότι για να προβλέψουμε τα σχετικά αποτελέσματα, πρέπει να γνωρίζουμε τόσο τη σοβαρότητα του τραυματικού γεγονότος – όπως γίνεται αντιληπτό από το θύμα – όσο και τις βασικές πεποιθήσεις του θύματος πριν από το τραύμα.
Το ψυχολογικό τραύμα μπορεί να επηρεάσει τις θεμελιώδεις πεποιθήσεις των ανθρώπων για τον εαυτό τους, τους άλλους ανθρώπους και τον κόσμο. Μερικές κοινές βασικές πεποιθήσεις είναι:
- Είμαι ένας άξιος και αξιαγάπητος άνθρωπος.
- Οι άνθρωποι παίρνουν αυτό που τους αξίζει.
- Κατά βάθος, οι άνθρωποι είναι ευγενικοί και συμπονετικοί.
Ωστόσο, αν και λιγότερο κοινές, οι βασικές πεποιθήσεις μπορεί να είναι επίσης αρνητικές:
- Είμαι αδύναμος και ευάλωτος.
- Ο κόσμος είναι επικίνδυνος και απρόβλεπτος.
- Η ζωή είναι άδικη.
Για να προσδιορίσουμε εάν το τραύμα μπορεί να καταλύσει την ψυχολογική ανάπτυξη, πρέπει να γνωρίζουμε εάν το τραύμα παραβίασε θετικές βασικές πεποιθήσεις, όπως «Η ζωή έχει νόημα» ή «Έχω τον έλεγχο της ζωής μου».
Η παραβίαση αυτών των παραδοχών επιβάλλει την αναθεώρησή τους. Όταν αυτή η διαδικασία είναι επιτυχής, μπορεί να οδηγήσει σε μετατραυματική ανάπτυξη.
Η διευκόλυνση της μετατραυματικής ανάπτυξης είναι σημαντική επειδή η εναλλακτική είναι να παραμείνουμε κολλημένοι στο τραύμα και να βιώνουν υπερεπαγρύπνηση, κοινωνική απομόνωση, αναδρομές στο παρελθόν κ.α.
