Η παραπληροφόρηση είναι ένα αυξανόμενο φαινόμενο, που διαμορφώνει τις απόψεις και τις αντιλήψεις της κοινωνίας με τρόπους συχνά είναι παραπλανητικούς ή ακόμα και επικίνδυνους. Σε μια εποχή όπου η πληροφορία διαδίδεται ταχύτατα λόγω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του διαδικτύου, η παραπληροφόρηση αποκτά δύναμη, καθώς πολλές φορές μοιάζει με έγκυρη είδηση. Ειδικά σε περιόδους κρίσεων, όπως κατά την πανδημία του COVID-19, η εξάπλωση ψευδών πληροφοριών είχε σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία και την κοινωνική συνοχή. Από τις θεωρίες συνωμοσίας για τα εμβόλια μέχρι τις λανθασμένες ιατρικές συμβουλές που κυκλοφορούσαν μαζικά, το φαινόμενο αυτό επηρεάζει καθημερινά τη ζωή μας.
Παραδείγματα ψευδών ειδήσεων υπήρχαν και πριν τον COVID-19. Για παράδειγμα, στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016, κυκλοφόρησε η φήμη ότι η υποψήφια Χίλαρι Κλίντον διαχειριζόταν ένα δίκτυο παιδεραστίας σε μια πιτσαρία, το λεγόμενο «Pizzagate». Αν και το σενάριο ήταν εντελώς αβάσιμο, προκάλεσε τεράστια διαμάχη και πολλοί άνθρωποι το πίστεψαν, δείχνοντας πόσο ισχυρή μπορεί να είναι η παραπληροφόρηση.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι συνεχείς θεωρίες για την κλιματική αλλαγή, με ψευδείς ειδήσεις να υποστηρίζουν ότι η κλιματική αλλαγή είναι απάτη ή ότι δεν προκαλείται από τον άνθρωπο. Αυτές οι θεωρίες παραπλανούν και καθυστερούν τις δράσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Πώς επεκτάθηκαν τα fake news
Με την έλευση της πανδημίας COVID-19, οι ψευδείς ειδήσεις πήραν άλλη διάσταση. Θεωρίες συνωμοσίας για τα εμβόλια, όπως η φήμη ότι περιέχουν μικροτσίπ για να παρακολουθούν τους ανθρώπους, έγιναν δημοφιλείς και υιοθετήθηκαν από μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Μια άλλη ψευδής πληροφορία που διαδόθηκε ευρέως ήταν ότι το φάρμακο ιβερμεκτίνη – που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία παρασιτικών λοιμώξεων στα ζώα – ήταν αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση του COVID-19, παρά την έλλειψη επιστημονικής τεκμηρίωσης. Αυτού του είδους η παραπληροφόρηση οδήγησε πολλούς ανθρώπους να αμφισβητούν τις συμβουλές των ειδικών και, σε κάποιες περιπτώσεις, να αποφεύγουν την ιατρική φροντίδα.
Πώς να προστατευτούμε
Για να προστατευτεί κάποιος από την παραπληροφόρηση, είναι σημαντικό να αναπτύξει ο κάθε άνθρωπος την κριτική του σκέψη και να είναι επιφυλακτικός απέναντι σε ό,τι διαβάζει. Ένα βασικό βήμα είναι η αξιολόγηση της πηγής. Αν η πληροφορία προέρχεται από αξιόπιστους οργανισμούς ή από ειδικούς στον τομέα, είναι πιθανό να είναι ακριβής. Επίσης, η διασταύρωση πληροφοριών μπορεί να βοηθήσει, καθώς αν μια είδηση είναι αληθινή, συνήθως θα τη βρεις και σε άλλες αξιόπιστες πηγές.
Ακόμα, είναι σημαντικό να προσέχουμε τον τρόπο που παρουσιάζεται μια είδηση. Οι τίτλοι συχνά είναι υπερβολικοί, ή χρησιμοποιούν έντονη γλώσσα για να προσελκύσουν αναγνώστες. Η προσεκτική ανάγνωση ολόκληρου του άρθρου μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε το πλήρες περιεχόμενο και να διαπιστώσουμε, αν πρόκειται για αξιόπιστη πληροφορία.
Επιπλέον, υπάρχουν εργαλεία και οργανισμοί που ειδικεύονται στην επαλήθευση ειδήσεων, όπως το Ellinika Hoaxes και το Snopes, τα οποία βοηθούν στην αναγνώριση και απόρριψη ψευδών ειδήσεων.
Τέλος, είναι σημαντικό το να μάθουμε να διακρίνουμε τα κίνητρα πίσω από κάθε είδηση. Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να εντοπίζουμε παραπλανητικά μηνύματα. Η παραπληροφόρηση συχνά εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα, είτε οικονομικά είτε πολιτικά, και είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τις «επικίνδυνες» προθέσεις, για να αποφύγουμε να γίνουμε θύματά της. Η ενημέρωση και η κριτική σκέψη είναι τα πιο ισχυρά μας όπλα!
