Στο ετήσιο τεύχος του με τις προβλέψεις, ο «Economist» επισημαίνει ότι το 2025 τα Γλυπτά του Παρθενώνα ενδέχεται τελικά να επιστραφούν στη χώρα μας, ή τουλάχιστον οι διαπραγματεύσεις για την κυριότητά τους να προχωρήσουν με πιο εντατικούς ρυθμούς.
Το περιοδικό αναφέρει επίσης ότι τόσο το Βρετανικό Μουσείο όσο και η βρετανική κυβέρνηση φαίνονται έτοιμοι να συνάψουν συμφωνία με την Ελλάδα. Παρουσιάζει μάλιστα την αναφορά στον νόμο του 1963, ο οποίος απαγορεύει στο Μουσείο να παραχωρήσει τα Γλυπτά και επισημαίνει ότι είναι απίθανο να αλλάξει.
Ωστόσο, σημειώνει πως ο πρόεδρος του Μουσείου, George Osborne, καθώς και ο νέος διευθυντής του, Nicholas Cullinan, ο οποίος χαρακτηρίζεται μεταρρυθμιστής, στηρίζουν την ιδέα ενός μακροχρόνιου δανεισμού των γλυπτών, «ενδεχομένως με αντάλλαγμα άλλες ελληνικές αρχαιότητες».
Το άρθρο αναφέρεται επίσης στη δήλωση του Βρετανού πρωθυπουργού Keir Starmer ότι δεν θα εμποδίσει μία συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών. Υπογραμμίζει ότι τα επιχειρήματα του Βρετανικού Μουσείου περί μοναδικής νομικής διατήρησης των Μαρμάρων έχουν ουσιαστικά καταρριφθεί, ειδικά μετά από τις αποκαλύψεις για την κλοπή περίπου 2.000 αντικειμένων από πρώην υπάλληλο του Μουσείου, τα οποία πωλήθηκαν μέσω του eBay. Παράλληλα, παραθέτει έρευνα της YouGov του 2023, σύμφωνα με την οποία το 49% των Βρετανών υποστηρίζουν την επιστροφή των Γλυπτών, ενώ μόλις το 15% αντιτίθεται.
Τέλος, το περιοδικό προβλέπει ότι το 2025 θα σημειωθεί αύξηση των επαναπατρισμών πολιτιστικών αντικειμένων σε όλο τον κόσμο, με τα παραδείγματα πρόσφατων επιστροφών από μεγάλα μουσεία να ενισχύουν αυτή την τάση.
Η ιστορική και πολιτιστική σημασία των Γλυπτών του Παρθενώνα
Τα Γλυπτά του Παρθενώνα, που δημιουργήθηκαν τον 5ο αιώνα π.Χ., αποτελούν αριστουργήματα της ελληνικής αρχιτεκτονικής και γλυπτικής. Ο Παρθενώνας, ναός αφιερωμένος στην Αθηνά, είναι σύμβολο της αρχαίας ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και της δημοκρατίας. Τα γλυπτά που κοσμούσαν τον ναό, όπως τα περίφημα μετώπα, τα αετώματα και ο ίδιος ο ναός, είναι έργα του Φειδία και της σχολής του και συνδέονται άμεσα με την Ιστορία και φιλοσοφία της αρχαίας Αθήνας.
Η απομάκρυνση των Γλυπτών και η μεταφορά τους στο Βρετανικό Μουσείο έχει προκαλέσει πολυάριθμες αντιπαραθέσεις, με πολλούς να υποστηρίζουν ότι τα γλυπτά πρέπει να επιστραφούν στην Ελλάδα για να αποκατασταθεί η φυσική και πολιτιστική τους σύνδεση με τον Παρθενώνα. Η επιστροφή τους θεωρείται κρίσιμη για την αποκατάσταση της ακεραιότητας του μνημείου και την ενίσχυση της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας.
Διπλωματικές προσπάθειες για την επιστροφή
Το 2025 προδιαγράφεται ως καθοριστική χρονιά για την ελληνική διπλωματία και την πολιτιστική πολιτική της χώρας, καθώς οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι η επιστροφή των γλυπτών ίσως πλησιάζει. Η Ελλάδα έχει καταβάλει σημαντικές διπλωματικές και νομικές προσπάθειες τα τελευταία χρόνια, επιδιώκοντας την επιστροφή των Γλυπτών.
Με την ενίσχυση του διεθνούς ενδιαφέροντος για την πολιτιστική κληρονομιά και τις νομικές εξελίξεις στον τομέα των επιστροφών, η Ελλάδα έχει αυξήσει τις διαπραγματεύσεις με το Βρετανικό Μουσείο και τις Βρετανικές αρχές. Η πολιτική ηγεσία της χώρας έχει επανειλημμένα τονίσει τη σημασία αυτής της επιστροφής, με την ελλάδα να απολαμβάνει την υποστήριξη διεθνών οργανισμών και επιστημονικών φορέων, που στηρίζουν το αίτημά της.
Πώς ο Λόρδος Έλγιν έκλεψε τα μάρμαρα του Παρθενώνα
Ο Τόμας Μπρους, 7ος Κόμης του Έλγιν, ήταν Βρετανός διπλωμάτης και πρέσβης της Βρετανίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Έμεινε γνωστός για δύο κυρίως λόγους: την κλοπή των μαρμάρων του Παρθενώνα και το σκανδαλώδες διαζύγιό του.
Χρησιμοποιώντας ένα τουρκικό φιρμάνι που απέκτησε με ύπουλο τρόπο, απέσπασε από τον Παρθενώνα τα πολύτιμα γλυπτά του. Ο Έλγιν υπηρέτησε ως πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη από το 1799 έως το 1803, αποδεικνύοντας μεγάλη επιδεξιότητα στη διαχείριση της αποστολής του, η οποία είχε ως στόχο την ενίσχυση της βρετανικής επιρροής κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Γαλλίας. Αναχώρησε από την Τουρκία στις 16 Ιανουαρίου 1803.
Το Μάιο του 1800, έστειλε στην Αθήνα τον γραμματέα της πρεσβείας Γουίλιαμ Χάμιλτον, μαζί με έξι καλλιτέχνες και τεχνίτες από την Ιταλία, με αποστολή να καταγράψουν τα αρχαία μνημεία της Αττικής, κυρίως του Παρθενώνα. Αρχικά, στόχος του ήταν να συλλέξει εκμαγεία από τα μνημεία για να διακοσμήσει την έπαυλή του στη Σκωτία.
Από το 1801 έως το 1804, τα συνεργεία του Έλγιν λεηλάτησαν την Ακρόπολη, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στα γλυπτά και τον ναο, διαμελίζοντας περίπου το ήμισυ του σωζόμενου γλυπτού διακόσμου, μαζί με ορισμένα αρχιτεκτονικά μέλη, όπως ένα κιονόκρανο και έναν σπόνδυλο κίονα.
Τα κλεμμένα μάρμαρα συσκευάζονταν σε κιβώτια και μεταφέρονταν στη Βρετανία διά θαλάσσης. Στο πρώτο ταξίδι του 1802, τα 12 πρώτα κιβώτια φορτώθηκαν στο ιστιοφόρο «Μέντωρ» του Έλγιν. Ωστόσο, το πλοίο ναυάγησε στον Αβλέμονα των Κυθήρων και χρειάστηκαν δύο χρόνια για την ανέλκυση των μαρμάρων.
Η κλοπή αυτή καταδικάστηκε από πολλές προσωπικότητες της τέχνης και των γραμμάτων, όπως ο Λόρδος Βύρων. Το 1816, ο ‘Ελγιν αναγκάστηκε να πουλήσει τα μάρμαρα του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο, για να καλύψει τα χρέη του, καθώς είχε περιέλθει σε οικονομική δυσχέρεια.
Η συλλογή είχε κοστίσει 70.000 λίρες, αλλά τα μάρμαρα είχαν υποστεί μεγάλες καταστροφές λόγω της κακής φύλαξης και της ακατάλληλης μεταφοράς. Μάλιστα, λέγεται ότι κάποτε τα είχε εκθέσει στην καρβουναποθήκη του σπιτιού του. Ο ίδιος βρισκόταν σε άθλια κατάσταση, εξαιτίας της σύφιλης και της φτώχειας του, ειδικά μετά το διαζύγιό του. Τελικά, η βρετανική κυβέρνηση αγόρασε τα γλυπτά για 35.000 λίρες.
Ήξερες ότι… τα Γλυπτά του Παρθενώνα, εκτός από την καλλιτεχνική τους αξία, είναι και ένα από τα πρώτα “παζλ” στον κόσμο;
Τα Γλυπτά του Παρθενώνα ήταν σχεδιασμένα έτσι ώστε να κουμπώνουν τέλεια μεταξύ τους! Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποίησαν μια τεχνική γνωστή ως “εγκιβωτισμός” (clamping), όπου οι λίθοι ενώνονταν με μεταλλικούς συνδέσμους που τους κρατούσαν σταθερά στη θέση τους. Αυτή η μέθοδος έκανε το μνημείο ανθεκτικό στους σεισμούς και τις φυσικές καταστροφές.
Μάλιστα, κάθε κομμάτι ήταν μοναδικό και κατασκευασμένο με τέτοια ακρίβεια που, ακόμη και σήμερα, οι ειδικοί δυσκολεύονται να κατανοήσουν πλήρως την πολυπλοκότητα της διαδικασίας αυτής. Ήταν σαν ένα τεράστιο 3D παζλ που χρειάστηκε απόλυτη τεχνική δεξιοτεχνία!
Fun Fact: Τα αυθεντικά σημάδια από τα εργαλεία των αρχαίων λιθοξόων είναι ακόμα ορατά σε κάποια σημεία, αν παρατηρήσεις προσεκτικά!
