Μετά από την επιτυχημένη πρεμιέρα στο γνωστό Σουηδικό θέατρο Östgötateatern, το νέο έργο της Αλεξάνδρας Βουτζουράκη «Τέρας» με πρωταγωνίστρια την Ιωάννα Αγγελίδη παρουσιάζεται στο Μικρό Γκλόρια σε σκηνοθεσία της Ραφίκας Σαουίς. Η Ιωάννα ερμηνεύει, έχοντας μαζί της το κοινό, που συμμετέχει ενεργά στην παράσταση, τέσσερις γυναίκες παγιδευμένες σε έναν «ρόλο» που νιώθουν ότι επέλεξαν, μολονότι τις παγιδεύει σε μια ζωή μέσα στις σκιές και τα σκοτάδια. Τέσσερις γυναίκες που δεν βλέπουν, που φοβούνται να δουν πως ο δρόμος τους οδηγεί σε μια φυλακή. Τέσσερις γυναίκες που με την ιστορία τους ίσως φωτίσουν τα δικά μας αδιέξοδα και μας βοηθήσουν να γυρίσουμε την πλάτη στη δική μας φυλακή. Μια και το «Τέρας» τελικά είναι η ίδια η πατριαρχία…
Ποιο είναι το «Τέρας» της παράστασης;
Αλεξάνδρα: Το «Τέρας» είναι οι τέσσερις γυναίκες του έργου. Τέσσερα πλάσματα που προσπαθούν να πλάσουν τον εαυτό τους, όπως τις θέλει ο δημιουργός τους: ο «άνδρας». Πνίγουν τη φωνή τους, πλάθουν το σώμα τους, εξαρτούν την ύπαρξή τους, ή κάνουν τον αγώνα τους για να ικανοποιήσουν, να κρατήσουν, να κερδίσουν ή να καταστρέψουν έναν άντρα. Είναι κομμάτια ανθρώπινα και όχι ενιαίες οντότητες, όπως το Τέρας του Φραγκενστάιν.
Ιωάννα: Το «Τέρας» της παράστασης είναι η εσωτερικευμένη πατριαρχία και όλα τα στερεότυπα, που μας κάνουν να δαιμονοποιούμε τις ανάγκες μας, το φύλο μας και να αποκτούμε στρεβλή αίσθηση του ρόλου και των αναγκών μας.
Οι τέσσερις ηρωίδες της παράστασης πώς συνδέονται με τις ηρωίδες των αρχικών μύθων;
Αλεξάνδρα: Συνδέονται άμεσα, καθώς τις χρησιμοποιούν ως πρότυπα και οδηγούς τους. Η αρχαία τραγωδία είναι για εμάς κάτι το «ιερόν», το «άβατον», το «σοφό», αλλά όταν τη διαβάσει κανείς καλύτερα θα δει πως εγκιβωτισμένες στον λόγο και στο πνεύμα της βρίσκονται και απόψεις παρωχημένες και οπισθοδρομικές. Είναι έργα μιας εποχής που η θέση της γυναίκας είναι- ή θα θέλαμε να είναι- πολύ διαφορετική από τη σημερινή.
Αλεξάνδρα, πώς αποφάσισες να γράψεις αυτό το έργο;
Αλεξάνδρα: Το έργο ήταν μια ιδέα της Ραφίκας Σαουίς, που υπογράφει και τη σκηνοθεσία. Μου πρότεινε να γράψω έναν γυναικείο μονόλογο, που να προβάλλει την προβληματική θέση της γυναίκας στην αρχαία ελληνική τραγωδία. Η ιδέα αυτή καρποφόρησε μέσα μου και γέννησε το… «Τέρας».
Ιωάννα, ποια από τις τέσσερις ηρωίδες σου ξεχωρίζεις και πώς είναι να παίζεις σε μια παράσταση τέσσερις διαφορετικούς ρόλους;
Ιωάννα: Δεν ξεχωρίζω κάποια από τις τέσσερις ηρωίδες: υπό διαφορετικό πρίσμα συνθέτουν όλες εξίσου το παζλ μιας πατριαρχικής κοινωνίας. Αναγνωρίζω πτυχές του εαυτού μου και της εμπειρίας μου και στις τέσσερις ηρωίδες που υποδύομαι. Ζούμε σε μια εποχή, που από τη μία γίνονται ριζοσπαστικές συζητήσεις και διεκδικήσεις ως προς τη θέση και τον ρόλο των φύλων στη σύγχρονη κοινωνία, από την άλλη είμαστε ακόμα δέσμιοι και δέσμιες βαθιά ριζωμένων προκαταλήψεων, έμφυλων στερεοτύπων και διακρίσεων, που επαναδιατυπώνονται από βαθιά συντηρητικές ομάδες του πληθυσμού. Με αυτή την έννοια, πέραν του ότι είναι μια δημιουργική πρόκληση να ερμηνεύω τέσσερις διαφορετικούς ρόλους, το γεγονός ότι πρόκειται γι’ αυτούς τους συγκεκριμένους γυναικείους μονολόγους, αποτελεί και μια μορφή προσωπικής κάθαρσης.
Τι θα λέγατε σε όσους «έχουν κουραστεί» να ακούν για τα γυναικεία θέματα;
Ιωάννα: Ότι άλλο τόσο έχουμε κουραστεί να χρειάζεται να μιλάμε γι’ αυτά. Μακάρι να φτάσουμε στο σημείο που ο σεβασμός και η ισότητα των φύλων θα είναι αυτονόητα, στη θεωρία και στην πράξη, αλλά αυτό φαντάζει ακόμα πολύ μακρινό σενάριο.
Αυτές οι τέσσερις ιστορίες -μονόλογοι πως συνδέονται μεταξύ τους;
Αλεξάνδρα: Στη σκηνή συνδέονται με ένα παιχνίδι μουσικών καρεκλών, στο οποίο συμμετέχει και το κοινό της παράστασης. Δραματουργικά τα νήματα που ενώνουν τις τέσσερις ηρωίδες είναι δύο: να γίνουν αποδεκτές ή ορατές από κάποιον άντρα και η ανάγκη τους να ταυτιστούν με κάποια αρχαία τραγική ηρωίδα για να δικαιολογήσουν μέσα τους τις πράξεις ή τη δειλία τους.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα ακόμα οι γυναίκες;
Αλεξάνδρα: Νομίζω πως η μεγαλύτερη πρόκληση είναι με τον ίδιο μας τον εαυτό. Η αποδέσμευση από τους «παραδοσιακούς» γυναικείους ρόλους: της συζύγου, της μητέρας, της νοικοκυράς και η συνειδητή πλέον επιλογή της ζωής μας. Επιλέγω να γίνω μάνα δεν είναι ο βασικός προορισμός της ύπαρξής μου, επιλέγω εφόσον το επιθυμώ σύντροφο (όποιου φύλου) δεν ολοκληρώνομαι μέσω μιας σχέσης.
Πότε εσείς προσωπικά έχετε αισθανθεί ότι σας βλέπουν ως «τέρας», επειδή είστε γυναίκες;
Ιωάννα: Συχνά πυκνά, στον χώρο εργασίας, στις διαπροσωπικές σχεσεις και στις πιο προσωπικές: όταν με ρωτούν επίμονα πότε θα γίνω μάνα, όταν επισημαίνουν όλο νόημα ότι έχω χάσει τη φόρμα μου και θα μείνω στο ράφι, ή ότι την έχω βρει και ψάχνω για γαμπρό, όταν για τον ίδιο όγκο δουλειάς είναι αυτονόητο ότι η αμοιβή μου είναι μικρότερη απ’ ό,τι ενός συναδέλφου κ.ο.κ.
Η παράσταση πρωτοπαρουσιάστηκε στο γνωστό σουηδικό θέατρο Östgötateatern. Πως ήταν αυτή η εμπειρία και πώς υποδέχτηκαν ένα αμιγώς ελληνικό έργο οι Σουηδοί;
Αλεξάνδρα: Ήταν μια υπέροχη εμπειρία! Το κοινό στη Σουηδία ήταν πολύ θερμό και έτοιμο να παίξει μαζί μας. Παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον, συμμετείχαν στις μουσικές καρέκλες και σηκώνονταν να χορέψουν με ενθουσιασμό, αν και μας είχαν προειδοποιήσει πως οι Σουηδοί δεν χορεύουν. Στο τέλος της παράστασης, έμεναν να συζητήσουν μαζί μας τόσο για το έργο όσο και για το θέατρο στην Ελλάδα.
Τι άλλο ετοιμάζετε για αυτή τη σεζόν;
Αλεξάνδρα: Φέτος σκηνοθετώ το έργο «Πρόβα» του Ζαν Ανούιγ που παρουσιάζεται κάθε Κυριακή στις 21:οο στο θέατρο Αθηναϊκή Σκηνή και παίζω στην παράσταση «Οι τρελοί» της Βαλένθια του Λ. δε Βέγκα σε σκηνοθεσία Μιχάλη Καλαμπόκη, στο ίδιο θέατρο κάθε Παρασκευή στις 21:15.
Ιωάννα: Μόλις ανέβηκε η εφηβική παράσταση «Το Κύμα» στο θέατρο Λαμπέτη, σε σκηνοθεσία Νικορέστη Χανιωτάκη. Εκεί υποδύομαι την Ντιάνα Τζόουνς, σύζυγο ενός αιρετικού καθηγητή, ο οποίος επιχειρεί να δώσει μια απάντηση στο πώς μπορεί μια ομάδα ανθρώπων να αποποιηθεί την ανθρώπινή της διάσταση και να παρασυρθεί από τη βία και τον ρατσισμό.
