Τα βότανα και τα μπαχαρικά ορίζονται παραδοσιακά ως οποιοδήποτε μέρος ενός φυτού που χρησιμοποιείται στη διατροφή για τις αρωματικές του ιδιότητες με μηδενική ή χαμηλή θρεπτική αξία (Davidson 1999; Hacskaylo 1996; Smith and Winder 1996).
Ωστόσο, πιο πρόσφατα, τα βότανα και τα μπαχαρικά έχουν αναγνωριστεί ως πηγές διαφόρων ουσιών, πολλά από τα οποία διαθέτουν ισχυρή αντιοξειδωτική δράση (Larson 1988; Velioglu et al. 1998; Kähkönen et al. 1999; Dragland et al. 2003). Έτσι, τα βότανα και τα μπαχαρικά μπορεί να διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στην αντιοξειδωτική άμυνα και την οξειδοαναγωγική σηματοδότηση.
Τα βότανα και τα μπαχαρικά είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά, ιδιαίτερα φαινολικές ενώσεις και φλαβονοειδή, τα οποία βοηθούν στην εξουδετέρωση των ελεύθερων ριζών και στην προστασία των κυττάρων από βλάβες, μειώνοντας ενδεχομένως τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών. Οι επιλογές με υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά περιλαμβάνουν το γαρίφαλο, τη ρίγανη, την κανέλα, το θυμάρι, το δεντρολίβανο και τον κουρκουμά, ο οποίος περιέχει την ισχυρή ένωση κουρκουμίνη. Αυτές οι ενώσεις όχι μόνο προσθέτουν γεύση και άρωμα, αλλά παρέχουν και σημαντικά οφέλη για την υγεία, με μελέτες να δείχνουν ότι ορισμένα βότανα και μπαχαρικά έχουν μεγαλύτερη αντιοξειδωτική ικανότητα από τα συνθετικά.
Το οξειδωτικό στρες εμφανίζεται όταν υπάρχει ανισορροπία μεταξύ των ελεύθερων ριζών (όπως τα ROS) και των αντιοξειδωτικών, οδηγώντας σε κυτταρική βλάβη.
Μια εναλλακτική και πολύ πιο πιθανή αντιοξειδωτική στρατηγική για τον έλεγχο της προστασίας από το οξειδωτικό στρες και τις σχετικές ασθένειες θα ήταν να ελεγχθούν οι πιθανές ευεργετικές επιδράσεις των τροφών πλούσιων σε αντιοξειδωτικά, καθώς τέτοιες τροφές συνήθως περιέχουν έναν μεγάλο συνδυασμό διαφορετικών αντιοξειδωτικών που επιλέγονται, μέσω της εξέλιξης των φυτών, για να προστατεύσουν κάθε μέρος των φυτικών κυττάρων από την οξειδωτική βλάβη.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η υπερβολική κατανάλωση φυτικών προϊόντων μπορεί επίσης να προκαλέσει τοξικότητα και βλάβη, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για ισορροπία και επιστημονική επικύρωση της χρήσης τους.
Είναι ενδιαφέρον ότι οι κατηγορίες «μπαχαρικά και βότανα» και «βοτανική/παραδοσιακή φυτική ιατρική» περιλαμβάνουν τα πιο πλούσια σε αντιοξειδωτικά προϊόντα που αναλύθηκαν σε μελέτη.
Διαπιστώνεται ότι τα τρόφιμα φυτικής προέλευσης έχουν γενικά υψηλότερη περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά από τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης και τα μικτά, με μέσες τιμές αντιοξειδωτικών 0,88, 0,10 και 0,31 mmol/100 g, αντίστοιχα.
Η υψηλή μέση αξία των φυτικών τροφών οφείλεται σε μια μειοψηφία προϊόντων με πολύ υψηλές αντιοξειδωτικές τιμές, που βρίσκονται σε μπαχαρικά και βότανα.
Όταν ταξινομούνται κατά περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά, το γαρίφαλο έχει την υψηλότερη μέση αντιοξειδωτική αξία, ακολουθούμενο από τη μέντα, το μπαχάρι, την κανέλα, τη ρίγανη, το θυμάρι, το φασκόμηλο, το δεντρολίβανο, το σαφράν και το εστραγκόν, όλα αποξηραμένα και αλεσμένα, με μέσες τιμές που κυμαίνονται από 44 έως 277 mmol/100 g. Όταν αναλύονται σε φρέσκα δείγματα σε σύγκριση με τα αποξηραμένα βότανα, η ρίγανη, το δεντρολίβανο και το θυμάρι έχουν χαμηλότερες τιμές, στην περιοχή 2,2–5,6 mmol/100 g. Αυτό ισχύει επίσης για τον βασιλικό, το σχοινόπρασο, τον άνηθο και τον μαϊντανό. Εκτός από τα κοινά μπαχαρικά και τα μαγειρικά βότανα, αναλύθηκαν επίσης άλλα βότανα, όπως φύλλα σημύδας, άγρια μαντζουράνα κ.ά.
Τα περισσότερα από τα μπαχαρικά και τα βότανα που αναλύθηκαν έχουν πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά.
Με λίγα λόγια, αν και τα μπαχαρικά και τα βότανα συμβάλλουν ελάχιστα στο πιάτο, μπορεί να εξακολουθούν να συμβάλλουν σημαντικά στην πρόσληψη αντιοξειδωτικών, ειδικά σε διατροφικές καλλιέργειες όπου τα μπαχαρικά και τα βότανα χρησιμοποιούνται τακτικά.
Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για τη μελέτη των βιολογικών επιδράσεων των βοτάνων και μπαχαρικών πλούσιων σε αντιοξειδωτικά στις ασθένειες που σχετίζονται με το οξειδωτικό στρες.
.){kind=link}