Όταν μιλάμε για άγχος πιστεύουμε πως αναφερόμαστε στον ενήλικο πληθυσμό. Γνωρίζεις πως και ένα μικρό παιδί μπορεί να βιώνει άγχος ή να έχει αγχώδης διαταραχή με άσχημες συνέπειες για τον οργανισμό του; Και όμως, το παιδικό άγχος υπάρχει και είναι πιο δύσκολο να το αναγνωρίσουμε. Τι είναι αυτό που μπορεί να αγχώσει ένα μικρό παιδί και με ποιους τρόπους μπορούν οι γονείς να αναγνωρίσουν το παιδικό άγχος, αλλά και να βοηθήσουν το παιδί τους;
Αρχικά, ας ορίσουμε τι είναι το άγχος. Είναι μία κατάσταση υποκείμενης δυσφορίας και ανησυχίας που προκαλεί ένα γενικευμένο συναίσθημα εσωτερικής έντασης. Τα συμπτώματα στους ενήλικες που είναι τα πιο συνήθη είναι η ζάλη, η ταχυπαλμία, η εφίδρωση, οι λεγόμενες κρίσεις πανικού.
Τα συμπτώματα στα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά. Κάποιες από τις παιδικές εκδηλώσεις που υποδηλώνουν άγχος είναι η συχνοουρία, η υπερκινητικότητα, το κλάμα, η απώλεια όρεξης, το πιπίλισμα του δαχτύλου, η ονυχοφαγία, ο στομαχόπονος, ακόμα και η έλλειψη προσοχής και συγκέντρωσης.
Τα παιδιά δύσκολα μιλούν για τα συναισθήματα τους και ακόμα πιο δύσκολα μπορούν να ονοματίσουν τι είναι αυτό που έχουν. Μπορούν όμως σίγουρα να το εκφράσουν με το σώμα τους καθώς και με τη λεγόμενη μη λεκτική επικοινωνία. Αρκεί ο γονιός να εκπαιδευτεί και να αρχίσει να διαβάζει τα προειδοποιητικά σημάδια άγχους.
Αναρωτιόμαστε συχνά ποιες μπορεί να είναι οι πηγές που δημιουργούν άγχος στα παιδιά. Θεωρούμε πολύ λανθασμένα πως λόγω του μικρού της ηλικίας δεν θα έπρεπε να υπάρχει κάποιος παράγοντας που να τα προβληματίζει, να τα αγχώνει να τα δυσκολεύει. Μάλιστα, κάποιες φορές ο γονιός θεωρεί πως το παιδί υποδύεται το αγχωμένο απλά και μόνο για να τραβήξει την προσοχή. Και, όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
Οι πηγές του άγχους ενός παιδιού είναι πολλές και ποικίλλουν. Το άγχος είναι αναλογικό των πεποιθήσεων που έχουμε από το παιδί και των ικανοτήτων του να ανταποκριθεί σε αυτές. Τα παιδιά αναγνωρίζουν τις απαιτήσεις που έχουν οι άλλοι από αυτά ως απειλητικές και φοβούνται πως δεν θέλουν ή πως δεν είναι ικανά να τις ικανοποιήσουν. Οι απαιτήσεις αυτές προέρχονται είτε από την οικογένεια, το σχολείο ή τους φίλους του παιδιού είτε από εσωτερικούς παράγοντες, τις προσδοκίες δηλαδή που έχει ορίσει το ίδιο το παιδί για τον εαυτό του.
Οι πηγές άγχους διαφέρουν ανάλογα την ηλικία του παιδιού. Για παράδειγμα ένα παιδί προσχολικής ηλικίας θα αγχωθεί όταν θα πρέπει για πολλές ώρες να αποχωριστεί τους γονείς του, ενώ ένα παιδί που βρίσκεται στο δημοτικό θα αγχωθεί με τις επιδόσεις του στο σχολείο. Η αλήθεια είναι πως τα προγράμματα των παιδιών τείνουν να είναι υπερφορτωμένα με δραστηριότητες, συνήθως εξωσχολικές, κάτι που στερεί από τα παιδιά την ξεκούραση και τα οδηγεί σε άγχος.
Ακόμη, μη ξεχνάμε πως τα παιδιά έχουν μιμητική συμπεριφορά. Αν δηλαδή ένας γονιός είναι αγχωμένος και το εκφράζει συνειδητά ή ασυνείδητα στο παιδί του, με τη σειρά του αυτό θα υιοθετήσει τις ανησυχίες του γονιού σαν να είναι δικές του. Τέλος, κάποιοι πιο συγκεκριμένοι παράγοντες όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου ή η ασθένεια ενός γονέα είναι κάτι που μπορεί να αγχώσει ένα παιδί.
Πώς μπορεί οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά στο να διαχειριστούν το άγχος τους;
- Οι γονείς να μη δείχνουν το άγχος τους μπροστά στα παιδιά, καθώς αποτελούν πρότυπο προς μίμηση.
- Οι γονείς να περνάνε ποιοτικό χρόνο μαζί με τα παιδιά τους, να μοιράζονται εμπειρίες και συναισθήματα και να επικεντρώνονται στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού, δίνοντας σημασία στο συναίσθημά του.
- Οι γονείς οφείλουν να δείχνουν στα παιδιά πως η υγιεινή διατροφή και η φροντίδα του οργανισμού μειώνουν το άγχος.
- Είναι καλό οι γονείς να συζητήσουν με τα παιδιά τους για το άγχος, να τα ρωτήσουν πως αισθάνονται γι’ αυτό και να τους εξηγήσουν πως είναι φυσιολογικό να υπάρχει ως ένα βαθμό το άγχος στη ζωή μας και πως είναι σημαντικό να μάθουμε να το διαχειριζόμαστε.
- Να μοιράζονται όλα τα μέλη της οικογένειας καθημερινώς τα συναισθήματά τους.
- Τέλος, η βοήθεια κάποιου ειδικού ψυχικής υγείας ίσως είναι η κατάλληλη για να μπορέσει να βρει το παιδί τρόπους να διαχειρίζεται το άγχος του αποτελεσματικά.
