Της Μαρίας Ακριβού
Ο χρόνος για τον πλανήτη Γη έχει αρχίσει να μετράει αντίστροφα, με τους επιστήμονες να αναφέρουν ότι, αν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, σε μια δεκαετία από σήμερα, η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη. Και εδώ είναι που μπαίνει στην εξίσωση ο παράγοντας κυκλική οικονομία.
Για να συνεχίσουν να αναπτύσσονται οι κοινωνίες και να εξασφαλίζεται η επάρκεια φυσικών πόρων, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η υιοθέτηση ενός νέου οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης που θα περιορίζει τα απόβλητα, αλλά και θα μειώνει την ανάγκη για νέους πόρους που πρέπει να αντληθούν με μεγάλο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος. Βιώσιμη ανάπτυξη σημαίνει ότι αναβαθμίζουμε το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων, μέσω ευφυέστερης χρήσης των πόρων και μιας σύγχρονης οικονομίας που συμβάλλει στην ευημερία των πολιτών.
Η μεγαλύτερη πρόκληση των Κρατών είναι η άμεση μετάβαση από το σημερινό γραμμικό μοντέλο «παράγω-χρησιμοποιώ-πετάω» σ’ εκείνο της κυκλικής οικονομίας. Προτεραιότητα λοιπόν είναι να βάλουμε τα θεμέλια ενός νέου συστήματος, όπου αρχικά προϊόντα και πόροι θα αξιοποιούνται για πολύ περισσότερο χρόνο και, στη συνέχεια, τα απορρίμματα θα αποκτούν – με τις κατάλληλες μεθόδους – νέα ζωή και καινούργιες χρήσεις.
Για την επιτάχυνση των αναγκαίων αλλαγών, δημιουργήθηκε η πλατφόρμα PACE (Platform for Accelerating the Circular Economy) η οποία εστιάζει σε πέντε βασικούς τομείς από τους οποίους μπορούμε να δούμε θεαματικά αποτελέσματα.
Τρόφιμα: Η βιομηχανοποίηση του γεωργοκτηνοτροφικού τομέα έχει συρρικνώσει αισθητά τη βιοποικιλότητα: το 75% της τροφής μας προέρχεται μονάχα από 12 φυτά και 5 είδη ζώων, ενώ πολλά άλλα οδηγούνται λόγω της κλιματικής αλλαγής σε εξαφάνιση. Προτεινόμενη λύση είναι ο περιορισμός των τροφίμων που καταλήγουν στα απορρίμματα, η επιλογή μιας ποιοτικά καλύτερης δίαιτας, πλούσιας σε φρούτα και λαχανικά, και, βεβαίως, η αξιοποίηση της τεχνολογίας τόσο στους αγρούς (με τη χρήση γεωργίας ακριβείας), όσο και στον εξορθολογισμό των αλυσίδων τροφοδοσίας, με παράλληλη προώθηση αλλαγών στη συμπεριφορά των καταναλωτών.
Ρούχα: Ο μέσος καταναλωτής πετάει (συνήθως στα απορρίμματα) 31 κιλά ρούχα κάθε χρόνο και – σύμφωνα με το Ίδρυμα Ellen MacArthur Foundation – η υφαντουργία θα ευθύνεται το 2050 για το 26% του παγκόσμιου αποτυπώματος άνθρακα. Εδώ, η κυκλική οικονομία ξεκινάει από τα βασικά: λιγότερο νερό, ενέργεια, πρώτες ύλες, τοξικές ουσίες – περισσότερη ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση των υφασμάτων, καλύτερη σχεδίαση των ρούχων προς αυτή την κατεύθυνση.
Πλαστικά: Οι καταναλωτές πρέπει να καταλάβουν γιατί η επαναχρησιμοποίηση είναι ιδιαίτερα σημαντική και προς αυτή την κατεύθυνση, φορείς και επιχειρήσεις συσπειρώνονται διαρκώς. Ανάμεσά τους, ξεχωρίζουν η πρωτοβουλία Global Plastic Action Partnership εκ μέρους του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός, η Adidas (με παπούτσια 100% ανακυκλώσιμα), η Coca-Cola που μαζί με τους ανταγωνιστές της οργανώνουν δράσεις ανακύκλωσης πλαστικών συσκευασιών, αλλά και η SAP που – στο πλαίσιο του Plastic Cloud program – συνδέει και διευκολύνει μέσω του Ariba Network όλο το οικοσύστημα της ανακύκλωσης πλαστικών.
Ηλεκτρονικά: Λιγότερο από το 20% των ηλεκτρονικών που χρησιμοποιούμε ανακυκλώνεται, ενώ σημαντικές πρώτες ύλες όπως σίδηρος, χαλκός και χρυσός (αξίας 57 δις δολαρίων μόνο το 2019) καταλήγουν στα απορρίμματα. Το 90% του αποτυπώματος οφείλεται στην κακή σχεδίαση των προϊόντων, με τα σχέδια δράσης να εστιάζουν στη βελτίωση των συστημάτων περισυλλογής, ενώ μεγάλο πρόβλημα αποτελούν πλέον και οι μπαταρίες, τομέας στον οποίο πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή.
Βασικές υποδομές: Η ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να μεταμορφώσει τους τρόπους σχεδίασης, κατασκευής, αλλά και διαχείρισης όλων αυτών που – σε συνδυασμό με αλλαγές στις συνήθειές μας (πχ. μετάβαση σε συνδρομητικά μοντέλα χρήσης μιας υπηρεσίας, αντί για αγορά ιδιόκτητων συστημάτων) – μπορεί να βελτιώσει πολλές καταστάσεις, αλλά και να ανοίξει τον δρόμο για τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία.
