Τα Χριστούγεννα είναι η περίοδος των ευχών! Από τα παλιά χρόνια, αυτή την εποχή, οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο με τα δικά τους έθιμα και παραδόσεις έδιωχναν την κακοτυχία και τα κακά πνεύματα, ενώ παράλληλα εύχονταν για υγεία, αγάπη και καλοτυχία.
Όπως σε όλο τον κόσμο, έτσι και στην Ελλάδα, υπάρχουν διάφορα ήθη και έθιμα γύρω από τα Χριστούγεννα. Μάλιστα κάποια μπορεί να είναι συγκεκριμένα, τοπικά ή γνωστά σε όλη τη χώρα, ενώ άλλα με τον χρόνο έχουν σβήσει.
Ας δούμε λοιπόν μερικά από τα χριστουγεννιάτικα έθιμά μας!
Το τάισμα της βρύσης (Κεντρική Ελλάδα):
Ένα από τα ίσως όχι και τόσο γνωστά έθιμα είναι το “τάισμα της βρύσης”, που πραγματοποιείται τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων ή σε κάποια μέρη την παραμονή της Πρωτοχρονιάς.
Οι κοπέλες του χωριού πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση «για να κλέψουν το άκραντο νερό». Άκραντο σημαίνει “αμίλητο”. Πήρε αυτό το όνομα από το γεγονός ότι οι κοπέλες καθώς πηγαίνουν στη βρύση και όταν επιστρέφουν από αυτή, δεν μιλούν. Θεωρείται πως όποια φτάσει πρώτη στη βρύση, αυτή θα είναι και η τυχερότερη όλη τη χρονιά.
Όταν φτάσουν στη βρύση, την αλείφουν με βούτυρο και μέλι και λένε την ευχή “όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και γλυκιά να είναι και η ζωή”.
Ακόμη, προσφέρουν στη βρύση διάφορα “δώρα” όπως ψωμί, τυρί, βούτυρο, όσπρια ή κλαδιά ελιάς για να έχουν καλή σοδιά τη νέα χρονιά. Καμιά φορά μάλιστα, προσέφεραν στη βρύση, γλυκά όπως χαμαλιά πηλιορείτικα (τρίγωνα γλυκά με γέμιση καρυδιού), λουκουμάδες, τηγανίτες, χριστόψωμο και κουραμπιέδες.
Τέλος, ρίχνουν στη στάμνα με το νερό ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια “κλέβουν νερό” και επιστρέφουν πάλι αμίλητες. Το έθιμο ορίζει ότι δεν μπορούν να μιλήσουν, μέχρι να πιουν όλοι από το νερό που έφεραν. Κάποιοι, με το ίδιο νερό ραντίζουν τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού και σκορπούν στο σπίτι τα τρία χαλίκια.
Κλειδοχρονιά (Σκόπελος):
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς στη Σκόπελο όπως όλες οι νοικοκυρές έτσι και οι Σκοπελίτισσες κάνουν ετοιμασίες για να υποδεχθούν τον νέο χρόνο. Το έθιμο αυτό ονομάζεται “κλειδοχρονιά”και μοιάζει με το “ποδαρικό”, ώστε να έχει το σπιτικό τους όλο το χρόνο υγεία, χαρά και αγάπη.
Πριν ακόμη το τρεχούμενο νερό της βρύσης η κάθε νοικοκυρά πήγαινε πρωί πρωί στη βρύση, έπαιρνε καθαρό νερό και ράντιζε όλους και όλα μέσα στο σπίτι. Το έθιμο την ήθελε να κρατάει και μια σιδερόπετρα για να είναι όλοι σιδερένιοι.
Το πάντρεμα της φωτιάς (Θεσσαλία):
Στη Θεσσαλία, όταν τα κορίτσια επιστρέφουν από την εκκλησία ανήμερα των Χριστουγέννων, βάζουν δίπλα στο τζάκι κλαδιά κέδρου, ενώ τα αγόρια βάζουν αγριοκερασιάς. Τα λυγερά αυτά κλαδιά αντιπροσωπεύουν τις επιθυμίες τους για όμορφη ζωή. Το έθιμο λέει πως όποιου το κλωνάρι καεί πρώτο, τότε αυτός/ή θα παντρευτεί πρώτα.
Ακόμη, στα χωριά της Έδεσσας την παραμονή των Χριστουγέννων «παντρεύουν τη φωτιά». Ανάβουν φωτιά με ένα ξύλο από δέντρο με θηλυκό όνομα όπως η βελανιδιά, και με ένα από δέντρο με αρσενικό όνομα, συνήθως από αγκαθωτά δέντρα, όπως ο βάτος. Ανάλογα με τον κρότο ή τη φλόγα τους μπορούν να προβλέψουν τα μελλούμενα, είτε για τον καιρό είτε για τη σοδειά τους. Από παλιά, οι παραδόσεις λένε ότι τα αγκαθωτά δέντρα απομακρύνουν τα κακά όντα, όπως οι καλικάντζαροι.
Xριστόψωμο (Διάφορα Μέρη):
Το χριστόψωμο το παρασκευάζουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή και είναι το ψωμί που τρώει η οικογένεια ανήμερα των Χριστουγέννων. Χρησιμοποιούν ακριβά υλικά, ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα, γαρίφαλα, και καθώς ζυμώνουν λένε: «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει».
Όταν πλάσουν το ζυμάρι, παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα, ενώ με την υπόλοιπη φτιάχνουν έναν σταυρό με λωρίδες και τον τοποθετούν πάνω στο ψωμί. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι και στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το μαχαίρι ή με το πιρούνι, ή βάζουν άλλους ξηρούς καρπούς όπως αμύγδαλο για στολισμό.
