Ξυπνάει το πρωί και το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να ελέγξει το κινητό του, παρακολουθώντας ειδοποιήσεις και δημοσιεύσεις. Στη δουλειά, ξοδεύει τα διαλείμματά του κάνοντας το ίδιο. Περνάει ώρες online, αλληλεπιδρώντας με άλλους και παρακολουθώντας βίντεο, ενώ η ανησυχία τον κατακλύζει, αν δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο. Το βράδυ, πριν κοιμηθεί, ελέγχει ξανά τα social media, συχνά μέχρι αργά, χάνοντας ώρες από τον ύπνο του, ακόμα κι αν έχει πολύ πρωινό ξύπνημα. Αισθάνεται επιβράβευση, όταν ένα ποστάρισμα ή σχόλιό του παίρνει πολλά likes: αυτό είναι το προφίλ ενός ανθρώπου, που έχει εθιστεί στην ντοπαμίνη του διαδικτύου.
Τι συμβαίνει με την ντοπαμίνη που παράγει εγκέφαλός μας
Η ντοπαμίνη, η γνωστή ορμόνη της χαράς, είναι ένας νευροδιαβιβαστής, που σχετίζεται με την ευχαρίστηση, την ανταμοιβή και την κινητοποίηση. Μπορούμε να την αυξήσουμε με διάφορους τρόπους, όπως με το σεξ, τη γυμναστική ή ακόμα και με μια μυρωδιά. Υπάρχουν όμως και οι «σκοτεινές πλευρές» της, αυτές που σχετίζονται με τον εθισμό. Όπως λοιπόν έχουν αποδείξει πρόσφατες έρευνες, το διαδίκτυο μπορεί να μας ανεβάσει την ντοπαμίνη, επηρεάζοντας τη διάθεση και τη συμπεριφορά μας.
Οι αλγόριθμοι των πλατφορμών είναι σχεδιασμένοι για να κρατούν τους χρήστες συνδεδεμένους, ενισχύοντας τη συνεχή αλληλεπίδραση και την ανάγκη για «ανατροφοδότηση» μέσω likes και σχολίων.
Η Dr. Anna Lembke, καθηγήτρια ψυχιατρικής και γενικών επιστημών συμπεριφοράς εξηγεί: «Το πρόβλημα με τα πράγματα που απελευθερώνουν πολλή ντοπαμίνη ταυτόχρονα είναι ότι ο εγκέφαλός μας πρέπει να τα εξισορροπήσει. Αλλά ο εγκέφαλός μας δεν επαναφέρει την εκτόξευση ντοπαμίνης μας στο βασικό επίπεδο. Στην πραγματικότητα, ωθεί τα επίπεδα ντοπαμίνης κάτω από την αρχική τους τιμή. Περνάμε έτσι σε κατάσταση ελλείμματος ντοπαμίνης. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος αποκαθιστά την ομοιόσταση: Εάν υπάρχει τεράστια απόκλιση προς τα πάνω, τότε θα υπάρξει απόκλιση προς τα κάτω. Αυτό είναι ουσιαστικά η πτώση».
Η χρήση ψηφιακών συσκευών, η συνεχής έκθεση σε πληροφορίες επιφέρει την υπερδιέγερση του εγκεφάλου. Ως αποτέλεσμα,το νευρικό σύστημα είναι υπερβολικά ενεργό και έτσι οδηγούμαστε σε συναισθηματική και νοητική εξάντληση.
Η επαναλαμβανόμενη αναζήτηση ευχαρίστησης μέσα από τα social media μας κάνει να χρειαζόμαστε όλο και περισσότερα ανάλογα ερεθίσματα για να νιώσουμε την ίδια ικανοποίηση: “κάνουμε χρήση” συνέχεια και μόλις σταματάμε, βιώνουμε τα ίδια ακριβώς σύνδρομα στέρησης από αυτό που μας έδινε απόλαυση, άγχος, εκνευρισμό, αϋπνία και λαχτάρα για ολοένα και περισσότερη χρήση. Μάλιστα, το 2019 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνώρισε επίσημα τους εθισμούς, που σχετίζονται με το Διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένου και του εθισμού στα βιντεοπαιχνίδια.
Πώς μπορούμε να αποτοξινωθούμε από τα social media
Αν ο εθισμός δεν είναι σε προχωρημένη κατάσταση, μια απλή διήμερη αποτοξίνωση από το διαδίκτυο μπορεί να είναι αρκετή για να διορθώσει σε έναν βαθμό το πρόβλημα. Ένα βασικό βήμα επίσης είναι να κλείνουμε εντελώς το κινητό μας κατά τη διάρκεια του ύπνου. Σε γενικές γραμμές πάντως, το Dopamine Detox, όπως λέγεται, περιλαμβάνει τρία στάδια:
Κόψε τις δραστηριότητες που σε βάζουν σε λειτουργία zombie. Επειδή κάθε αρχή και δύσκολη, ξεκίνα διαγράφοντας από το κινητό σου εφαρμογές που αποσπούν την προσοχή, και απόκλεισε στο πρόγραμμα περιήγησης ιστότοπους που οδηγούν σε περισπασμούς. Όρισε μια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας για να κάνεις υποχρεωτικά πράγματα, που συνήθως σε οδηγούν σε ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, όπως το να ελέγχεις συνεχώς τα email σου.
Ασχολήσου με δραστηριότητες της πραγματικής ζωής, που σου προσφέρουν ευχαρίστηση και αντικατάστησε τις ώρες που περνάς στο διαδίκτυο με αυτές. Όταν βαριέσαι, αναρωτήσου πώς μπορείς να χρησιμοποιήσεις καλύτερα τον χρόνο σου για να αποκτήσεις νέες δεξιότητες ή να κοινωνικοποιηθείς. Ακόμα κι αν δεν βρίσκεις τίποτα που να σε κινητοποιεί, άρχισε να δοκιμάζεις πράγματα για να δεις τι μπορεί να σου αρέσει.
Κατανάλωσε ποιοτικό περιεχόμενο μεγάλης μορφής, που χρειάζεται περισσότερο χρόνο. Τα βιβλία και τα audiobooks είναι μια εξαιρετική επιλογή.
Με αυτό τον τρόπο, μπορείς να αποκαταστήσεις τη σχέση σου με τον ψηφιακό κόσμο. Ίσως πλήξεις στην αρχή, όμως μετά από λίγες μέρες οι συνηθισμένες δραστηριότητες θα αρχίσουν να είναι πιο διασκεδαστικές ξανά. Η αίσθηση του ελέγχου σου θα αυξηθεί, θα έχεις περισσότερη υπομονή και λιγότερο άγχος. Κάν’ το σαν πείραμα!
