Κάθε 8η Μαρτίου, γεμίζουμε το διαδίκτυο με λουλούδια, αφιερώματα και φράσεις για τη «δύναμη της γυναίκας». Όμως, η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας δεν είναι απλώς μια ευκαιρία για όμορφες λέξεις. Είναι μια υπενθύμιση. Για όλα όσα κερδήθηκαν με αγώνες και για όλα όσα μένουν να γίνουν.
Είναι η μέρα που θυμόμαστε τις γυναίκες που πάλεψαν για δικαιώματα που κάποτε θεωρούνταν αδιανόητα – το δικαίωμα να ψηφίζουν, να μορφώνονται, να έχουν τον έλεγχο του σώματός τους, να εργάζονται χωρίς να πληρώνονται λιγότερο απλώς επειδή γεννήθηκαν γυναίκες. Είναι όμως και η μέρα που κοιτάμε κατάματα την πραγματικότητα: οι γυναίκες εξακολουθούν να ζουν σε έναν κόσμο που τις θεωρεί “δεύτερες”, που περιορίζει τις επιλογές τους, που τις κάνει να φοβούνται για την ασφάλειά τους, ακόμα και μέσα στο ίδιο τους το σπίτι.
Σήμερα, λοιπόν, δεν θα μιλήσουμε για το πόσο «ξεχωριστές» είναι οι γυναίκες. Θα μιλήσουμε για το πόσο σημαντικές είναι οι φωνές τους. Θα μιλήσουμε για όλα όσα δεν χωρούν σε ευχετήριες κάρτες – για τις προκλήσεις, τις μάχες, τις ανισότητες, αλλά και για τη δύναμη που πηγάζει από την αλληλεγγύη και τη διεκδίκηση.
Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας δεν είναι μόνο μια γιορτή. Είναι μια υπενθύμιση ότι ο δρόμος δεν τελείωσε ακόμα. Και είναι στο χέρι όλων μας να τον διανύσουμε μαζί.
Αν το ίντερνετ είναι το νέο δημόσιο πεδίο, τότε οι γυναίκες δεν είναι ποτέ πραγματικά ασφαλείς. Από τη στιγμή που μια γυναίκα εκφράζει άποψη, τολμά να αποκτήσει φωνή ή απλώς… υπάρχει στο διαδίκτυο, μετατρέπεται σε στόχο. Μια απλή ανάρτηση μπορεί να πυροδοτήσει κύματα μίσους. Ένα σχόλιο να καταλήξει σε στοχευμένο bullying. Μια φωτογραφία να γίνει εργαλείο εκβιασμού. Και όλα αυτά, επειδή απλά τόλμησε να είναι γυναίκα στο πιο τοξικό περιβάλλον της εποχής μας.
Το διαδίκτυο δεν είναι «ισότιμο» για όλους
Θα περίμενε κανείς ότι σε έναν ψηφιακό κόσμο που υποτίθεται πως δίνει φωνή σε όλους, οι γυναίκες θα μπορούσαν να εκφραστούν ελεύθερα. Αλλά τα στατιστικά αποδεικνύουν το αντίθετο. Σύμφωνα με έρευνα του ΟΗΕ, το 73% των γυναικών έχει δεχτεί διαδικτυακή παρενόχληση. Και αυτό δεν είναι μόνο ενοχλητικά σχόλια. Μιλάμε για οργανωμένα κύματα επιθέσεων, απειλές βιασμού και δολοφονίας, διαρροή προσωπικών φωτογραφιών (revenge porn) και εξευτελισμό σε δημόσια θέα.
Μάλιστα, οι γυναίκες που έχουν δημόσιο προφίλ ή δουλεύουν σε ανδροκρατούμενους τομείς (πολιτική, δημοσιογραφία, τεχνολογία) δέχονται πολλαπλάσιες επιθέσεις από τους άντρες συναδέλφους τους. Ένα παράδειγμα; Όταν η δημοσιογράφος Maria Ressa από τις Φιλιππίνες κατήγγειλε τη διαφθορά της κυβέρνησης, μέσα σε μία μέρα δέχτηκε 90 απειλές βιασμού και 3000 σχόλια μίσους.
Revenge porn: Το έγκλημα που η κοινωνία κατηγορεί τα θύματα
Η μη συναινετική διαρροή γυμνών φωτογραφιών είναι πλέον μάστιγα. Και όσο κι αν θεωρούμε ότι είναι φαινόμενο της «γενιάς των social media», έχει τεράστιες επιπτώσεις. Σε πολλές περιπτώσεις, τα θύματα χάνουν δουλειές, διασύρονται, πέφτουν σε κατάθλιψη – ενώ οι δράστες συχνά δεν τιμωρούνται καν. Μάλιστα, το 90% των θυμάτων revenge porn είναι γυναίκες, αποδεικνύοντας ότι η κουλτούρα της εκδικητικής διαρροής είναι ένα ακόμα εργαλείο καταπίεσης.
Και το χειρότερο; Αντί η κοινωνία να κατηγορεί τους δράστες, συχνά στρέφεται εναντίον των θυμάτων. «Γιατί έβγαλες τέτοιες φωτογραφίες;» είναι η μόνιμη ερώτηση. Ποτέ «Γιατί κάποιος θεώρησε ότι έχει δικαίωμα να τις διαρρεύσει;».
Mansplaining, gaslighting και τοξική αρρενωπότητα online
Οι γυναίκες που τολμούν να εκφράσουν άποψη στο διαδίκτυο έρχονται αντιμέτωπες με ένα ακόμα φαινόμενο: την ατελείωτη, ψυχοφθόρα υποτίμηση. Αν μιλήσεις για πολιτική, σίγουρα ένας άντρας θα σου εξηγήσει ότι δεν ξέρεις αρκετά. Αν καταγγείλεις την ανισότητα, θα σε πουν «υπερβολική». Αν υπερασπιστείς τον εαυτό σου, θα ακούσεις το κλασικό «Χαλάρωσε, απλά ένα αστείο ήταν».
Το mansplaining (η υποτιμητική εξήγηση από άντρες), το gaslighting (η διαρκής αμφισβήτηση της πραγματικότητας μιας γυναίκας) και το trolling είναι τα όπλα που χρησιμοποιούνται εναντίον των γυναικών για να τις κάνουν να σωπάσουν. Και ξέρετε ποιο είναι το αποτέλεσμα; Πολλές γυναίκες σταματούν να μιλούν. Απλά εγκαταλείπουν το διαδίκτυο.
Πώς το αλλάζουμε αυτό;
Το να λέμε «απλά μην δίνεις σημασία» δεν είναι λύση. Η διαδικτυακή παρενόχληση έχει πραγματικές συνέπειες, ψυχολογικές, επαγγελματικές, ακόμα και νομικές. Οπότε τι μπορούμε να κάνουμε;
• Εκπαιδευόμαστε: Καταλαβαίνουμε πώς λειτουργεί η online κουλτούρα μίσους και πώς να αναγνωρίζουμε τις μορφές της.
• Υποστηρίζουμε: Αν μια γυναίκα δέχεται επίθεση, δεν γυρίζουμε το βλέμμα. Τη στηρίζουμε, καταγγέλλουμε το περιστατικό και μιλάμε ανοιχτά.
• Διεκδικούμε νομικές αλλαγές: Χρειάζονται αυστηρότεροι νόμοι για την προστασία των θυμάτων διαδικτυακής βίας, ειδικά για το revenge porn.
• Αλλάζουμε την κουλτούρα: Διδάσκουμε στα αγόρια από μικρά ότι το διαδίκτυο δεν είναι πεδίο κυριαρχίας τους και ότι η παρενόχληση, ακόμα και «για πλάκα», είναι βία.
Γιατί πρέπει να μιλήσουμε τώρα
Το διαδίκτυο είναι κομμάτι της ζωής μας. Είναι το μέρος που μιλάμε, ενημερωνόμαστε, συνδεόμαστε. Αν οι γυναίκες δεν μπορούν να νιώθουν ασφαλείς εκεί, τότε δεν είναι πραγματικά ασφαλείς πουθενά. Η σιωπή δεν είναι επιλογή. Αν θέλουμε έναν κόσμο όπου οι γυναίκες δεν θα φοβούνται να πουν τη γνώμη τους – είτε σε μια αίθουσα συνεδριάσεων, είτε σε ένα tweet – τότε πρέπει να αλλάξουμε τους κανόνες του παιχνιδιού.
Γιατί το πιο επαναστατικό πράγμα που μπορεί να κάνει μια γυναίκα στο διαδίκτυο σήμερα, είναι απλά να συνεχίσει να μιλάει.
