Στις 20 Ιουλίου 1969, το πλήρωμα του Apollo 11 προσεδαφίστηκε στη Σελήνη. Ο Νιλ Άρμστρονγκ βγήκε από τη σεληνάκατο και έκανε το πρώτο βήμα πάνω στη σεληνιακή επιφάνεια, σε απόσταση περίπου 360.000 χιλιομέτρων από τη Γη. Εκείνη τη στιγμή, πρόφερε μια φράση που έμελλε να μείνει στην ιστορία:
“That’s one small step for man, one giant leap for mankind.”
(«Αυτό είναι ένα μικρό βήμα για τον άνθρωπο, ένα γιγαντιαίο άλμα για την ανθρωπότητα.»)
Η αποστολή του Apollo 11 στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Ή, σχεδόν απόλυτη… Υπήρχε ένα λάθος.
Το λάθος του Άρμστρονγκ στη διατύπωση
Ο Άρμστρονγκ γνώριζε πολύ καλά ότι η φράση του θα έμενε στην ιστορία της εξερεύνησης του διαστήματος και της ανθρωπότητας γενικότερα. Δεν είναι σαφές πότε ακριβώς σκέφτηκε τι θα πει, αλλά γνωρίζουμε τι ήθελε να πει:
“That’s one small step for a man, one giant leap for mankind.”
(«Αυτό είναι ένα μικρό βήμα για έναν άνθρωπο, ένα γιγαντιαίο άλμα για την ανθρωπότητα.»)
Το «a» πριν από τη λέξη «man» είναι σημαντικό, γιατί αλλάζει το νόημα της φράσης. Χωρίς αυτό, η λέξη «man» σημαίνει την ανθρωπότητα γενικά, οπότε η φράση γίνεται αντιφατική – ουσιαστικά, λέει ότι «ένα μικρό βήμα για την ανθρωπότητα είναι ένα γιγαντιαίο άλμα για την ανθρωπότητα».
Ο Άρμστρονγκ πιθανότατα δεν σκέφτηκε τη γλωσσική ακρίβεια εκείνη τη στιγμή – ήταν απασχολημένος με το να κάνει τα πρώτα βήματα ενός ανθρώπου στη Σελήνη. Όμως, όταν επέστρεψε στη Γη, κατάλαβε το πρόβλημα.
Η προσπάθεια διόρθωσης της φράσης
Όταν ο Άρμστρονγκ διάβασε τη φράση στο επίσημο καταγεγραμμένο κείμενο της αποστολής, συνειδητοποίησε ότι το «a» έλειπε. Όπως ανέφερε η New York Times στις 30 Ιουλίου 1969, ο ίδιος προσπάθησε να διορθώσει το λάθος:
«Όταν ο Άρμστρονγκ είδε τη φράση [. . .] στο αντίγραφο της αποστολής μετά την επιστροφή του στη Γη, είπε ότι είχε γίνει λάθος καταγραφή.»
«Θα έπρεπε να υπάρχει το άρθρο “a” πριν από τη λέξη “man”, δήλωσε ο αστροναύτης.»
Η NASA προσπάθησε να υποστηρίξει την εξήγησή του, λέγοντας ότι το άρθρο «a» δεν ακούστηκε λόγω στατικών παρεμβολών στη μετάδοση. Ωστόσο, η ηχογράφηση της φράσης ήταν αρκετά καθαρή και κανείς δεν πίστεψε πραγματικά ότι το “a” χάθηκε από την επικοινωνία.
Με την πάροδο του χρόνου, ο ίδιος ο Άρμστρονγκ αποδέχτηκε το λάθος του. Σε συνέντευξή του το 2005, είπε στον βιογράφο του, Τζέιμς Χάνσεν, ότι μάλλον απλά παρέλειψε τη λέξη χωρίς να το καταλάβει:
«Δεν ακούγεται σαν να υπήρχε χρόνος για τη λέξη [“a”] να είναι εκεί. Οπότε ελπίζω ότι η ιστορία θα με συγχωρήσει για την παράλειψη της συλλαβής και θα κατανοήσει ότι σίγουρα την εννοούσα, ακόμα κι αν δεν την είπα – αν και μπορεί και να την είπα.»
Η τεχνολογία στην υπηρεσία της ιστορίας
Παρά την παραδοχή του Άρμστρονγκ, η διαμάχη δεν σταμάτησε εκεί. Το 2006, ένας ερασιτέχνης ηχολήπτης χρησιμοποίησε λογισμικό επεξεργασίας ήχου και δήλωσε ότι εντόπισε τη χαμένη λέξη “a” στη φράση. Ο Άρμστρονγκ, ελπίζοντας ότι είχε δίκιο, χαρακτήρισε την ανάλυση “πειστική”.
Δυστυχώς για εκείνον, το 2009, ένας ειδικός στη γλωσσολογία πραγματοποίησε την πιο λεπτομερή ανάλυση της φωνής του Άρμστρονγκ και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η φράση όντως ειπώθηκε όπως την άκουσε όλος ο κόσμος:
“That’s one small step for man, one giant leap for mankind.”
Χωρίς το “a”.
Πρέπει να συγχωρήσουμε το λάθος του Άρμστρονγκ; Προφανώς!
Ας είμαστε ειλικρινείς. Ο Άρμστρονγκ:
✔ Πέρασε ώρες ξύπνιος σε ένα διαστημόπλοιο, ταξιδεύοντας στο άγνωστο.
✔ Ήταν ο πρώτος άνθρωπος που περπάτησε στη Σελήνη.
✔ Έκανε κάτι που κανείς πριν από αυτόν δεν είχε κάνει.
Αν μέσα σε όλα αυτά κατά λάθος ξέχασε μία μικρή λέξη, νομίζω ότι μπορούμε να του το συγχωρήσουμε.
Άλλωστε, η φράση του – σωστή ή όχι – παραμένει μία από τις πιο εμβληματικές δηλώσεις στην ιστορία της ανθρωπότητας. Και αν κάτι μας διδάσκει αυτή η ιστορία, είναι ότι τα μικρά βήματα και τα μεγάλα άλματα δεν κρίνονται από τις λέξεις, αλλά από τις πράξεις.
