Υπάρχουν πολλοί τρόποι να μιλήσεις για τη ζωή: μέσα από βιβλία, μέσα από φιλοσοφία, μέσα από έρωτες και απώλειες. Αλλά υπάρχει κι ένας άλλος, λιγότερο αναμενόμενος, μα πιο άμεσος — να μιλήσεις για τη ζωή μέσα από το φαγητό. Στην Ταϊβάν, όπου η κουζίνα είναι μωσαϊκό από ιστορίες, παραδόσεις και ανατροπές, μπορείς να βρεις ολόκληρο το ταξίδι του ανθρώπου: την παιδική ξεγνοιασιά, την ώριμη ευθύνη, τη μέση ηλικία που φέρνει λογαριασμούς, και, τελικά, το αναπόφευκτο τέλος — με ένα πιάτο που λέγεται “coffin bread”.
Κάπως έτσι, οι γεύσεις της Ταϊβάν γίνονται ο καθρέφτης των σταδίων της ζωής μας.
Παιδική ηλικία: το αθώο χάος των night markets
Αν υπάρχει ένας τόπος όπου η παιδικότητα εκρήγνυται, είναι οι πολύβουες night markets της Ταϊπέι. Εδώ, η μυρωδιά από καραμελωμένα καβούρια, τηγανιτές γλυκοπατάτες και τεράστια πλοκάμια χταποδιού σε σούβλα σμίγει με φωνές, φώτα, παιχνίδια και μουσικές. Είναι ένα χάος που θυμίζει ακριβώς αυτό που είναι η παιδική ηλικία: ένας κόσμος χωρίς συνέπειες, γεμάτος δοκιμές, πειραματισμούς και υπερβολές.
Στα night markets δεν υπάρχει πρόγραμμα. Δοκιμάζεις λίγο απ’ όλα: μια μπουκιά από την “oyster omelet” — ένα τηγανισμένο, χορταστικό μείγμα αυγού, κορν φλάουρ και στρειδιών που λιώνει σαν βόμβα χοληστερίνης στο στόμα — και αμέσως μετά γλυκιές μπάλες από γλυκοπατάτα, γεμάτες ατμό.
Η παιδικότητα είναι αυτό το “φάε τώρα, σκέψου μετά”. Το ίδιο και τα night markets. Κανείς δεν ανησυχεί για θερμίδες, για χοληστερίνη, για υγιεινή. Όπως κανένα παιδί δεν σκέφτεται τις συνέπειες όταν τρέχει, πέφτει, ξανασηκώνεται.
Και κάπου εκεί, ανάμεσα σε μια μπουκιά pound cake που φουσκώνει σαν σφουγγάρι και σε μια μπουκιά από beefsteak σε σιδερένιο πιάτο με μακαρόνια και σάλτσα, αντιλαμβάνεσαι: η ζωή ξεκινάει με μια όρεξη ακόρεστη, σχεδόν άπληστη.
Νεότητα και ωριμότητα: το business dinner
Μεγαλώνουμε, και το φαγητό παύει να είναι μόνο παιχνίδι. Σιγά-σιγά, το τραπέζι γίνεται χώρος διαπραγμάτευσης, networking, σχέσεων. Το business dinner στην Ταϊβάν αποτυπώνει ακριβώς αυτή τη μετάβαση.
Δεν έχει πια την αυθορμησία του night market. Έχει τελετουργία, ευγένεια, ισορροπία. Στο τραπέζι μπαίνουν οργανικά λαχανικά, ρίζες, ψάρια, καστανό ρύζι. Το μενού είναι σχεδιασμένο να δείξει μέτρο, ποιότητα, σεβασμό — ακριβώς όπως ζητάει η ενήλικη ζωή: να σταθείς με αξιοπρέπεια, να υπολογίσεις τον άλλον, να διαπραγματευτείς χωρίς να χάσεις τον εαυτό σου.
Σ’ ένα τέτοιο δείπνο, όπως περιγράφει ένας ταξιδιωτικός συγγραφέας, ο μάνατζερ του ξενοδοχείου δεν τρώει σχεδόν τίποτα. Πηγαινοέρχεται ανάμεσα σε δύο παρέες επισκεπτών, προσπαθώντας να μοιράσει την προσοχή του. Είναι η πιο χαρακτηριστική εικόνα της ωριμότητας: το να έχεις τόσους ρόλους, τόσες ευθύνες, που στο τέλος δεν απολαμβάνεις καν το δικό σου γεύμα.
Η γεύση εδώ δεν είναι μόνο στο στόμα. Είναι στη σιωπή που κρατάς, στο χαμόγελο που φοράς, στο “παρών” που πρέπει να δώσεις. Το φαγητό γίνεται μέσο σχέσης. Και η ζωή παύει να είναι μόνο δική σου.
Μέση ηλικία: όταν ο λογαριασμός φτάνει στο τραπέζι
Κάποια στιγμή, ο γιατρός σου μιλάει πιο αυστηρά από τον σερβιτόρο. “Χοληστερίνη; Τσιμπημένη. Σάκχαρο; Προδιαβητικό.” Και τότε αρχίζουν οι περικοπές. Το τηγανητό γίνεται “μια φορά τη βδομάδα”, το ρύζι μισή μερίδα, το κόκκινο κρέας σχεδόν απαγορευμένο.
Και μπαίνει στο πιάτο το πικρό πεπόνι. Το πιο αντιπροσωπευτικό φαγητό για τη μέση ηλικία. Σκληρό, άβολο, με γεύση που δεν χαρίζεται. Όπως ακριβώς και αυτή η φάση της ζωής: γεμάτη περιορισμούς, συμβιβασμούς, μικρές “θυσίες” για να συνεχίσεις.
Ο συγγραφέας που δοκίμασε να φάει οκτώ φέτες πικρού πεπονιού στο νοσοκομειακό μπουφέ το παρομοίασε με βουδιστικό μάθημα ζωής: κάθε μπουκιά υπενθύμιζε ότι η ζωή έχει πίκρες, κι ότι η υγεία πλέον δεν είναι δεδομένη.
Στη μέση ηλικία, το φαγητό γίνεται καθρέφτης των επιλογών σου. Κάθε μπουκιά κουβαλάει ιστορία. Δεν είναι “να φάμε ό,τι βρούμε”· είναι “να φάμε σωστά για να συνεχίσουμε”. Και εκεί καταλαβαίνεις ότι η ζωή σού στέλνει λογαριασμό για όλα όσα έφαγες (ή έζησες) απερίσκεπτα.
Θάνατος: το “coffin bread” και η αποδοχή
Η τελευταία πράξη της ζωής στην ταϊβανέζικη κουζίνα δεν θα μπορούσε να είναι τίποτε άλλο παρά ένα πιάτο με όνομα συμβολικό: “coffin bread” ή αλλιώς ψωμί-φέρετρο. Ένα τετράγωνο κομμάτι ψωμιού, τριπλάσιο σε πάχος από το συνηθισμένο, αδειασμένο από μέσα και γεμισμένο με κρεμώδη σούπα θαλασσινών και λαχανικών.
Το όνομα το πήρε επειδή θυμίζει μικρό κιβούρι. Αλλά η γεύση του δεν έχει τίποτα το μακάβριο. Αντίθετα, είναι παρηγορητική, σαν παιδικό comfort food. Σαν να επιστρέφεις σε εκείνο το Chicken à la King που μπορεί να έφτιαχνε μια γιαγιά στο σπίτι.
Το coffin bread δεν είναι “αρχαίο” ταϊβανέζικο πιάτο. Εφευρέθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να ταιριάξει στις γεύσεις των Αμερικανών στρατιωτών που είχαν μείνει στην Ταϊβάν. Ένα fusion πιάτο, που όμως έγινε παράδοση. Κάπως όπως και η ζωή μας: ένα μείγμα δανεισμένων στοιχείων, εμπειριών, προσαρμογών.
Κι έτσι το coffin bread γίνεται σύμβολο του τέλους. Δεν σε φοβίζει, δεν σε απειλεί. Σου λέει ότι όλα έχουν έναν κύκλο. Ότι το τέλος είναι κι αυτό μια μορφή επιστροφής — στη μνήμη, στη νοσταλγία, στη γεύση.
Η ζωή στο τραπέζι
Αν ενώσεις αυτές τις τέσσερις γευστικές εμπειρίες, θα δεις τη ζωή σου σε μενού:
-
Στην παιδική ηλικία, παραγγέλνεις απ’ όλα, χωρίς μέτρο.
-
Στην ωριμότητα, μαθαίνεις ότι το τραπέζι είναι και χώρος κοινωνίας.
-
Στη μέση ηλικία, έρχεται ο λογαριασμός και μαθαίνεις να περιορίζεσαι.
-
Και στο τέλος, ανακαλύπτεις ότι ακόμα και το “τελευταίο πιάτο” μπορεί να έχει γεύση ζεστής παρηγοριάς.
Η ταϊβανέζικη κουζίνα, με την ποικιλία και τις αντιθέσεις της, γίνεται μια υπενθύμιση: η ζωή δεν είναι ευθεία γραμμή. Είναι παζλ από πιάτα, υλικά, μνήμες. Και, τελικά, δεν την καθορίζει μόνο το πόσα έφαγες, αλλά το πόσο γεύτηκες.
