Μπορεί μια πόλη που δεν υπάρχει ακόμη να γίνει πρότυπο για τις κοινωνίες του μέλλοντος; Η Telosa, το φιλόδοξο εγχείρημα του Αμερικανού επιχειρηματία Marc Lore, επιχειρεί να αποδείξει ότι η απάντηση είναι «ναι». Σχεδιασμένη από το διάσημο αρχιτεκτονικό γραφείο Bjarke Ingels Group (BIG), η Telosa φιλοδοξεί να γίνει ένα ζωντανό πείραμα για το πώς η τεχνολογία, η βιωσιμότητα και η κοινωνική δικαιοσύνη μπορούν να συνυπάρξουν.
Ένα όραμα που ξεκινά από το μηδέν
Ο Marc Lore, γνωστός από τη δραστηριότητά του στο ηλεκτρονικό εμπόριο και τη συνεργασία του με τη Walmart, παρουσίασε το σχέδιο της Telosa το 2021. Η ιδέα προβλέπει τη δημιουργία μιας εντελώς νέας πόλης στην έρημο των δυτικών Ηνωμένων Πολιτειών, με πιθανές τοποθεσίες τη Νεβάδα, την Αριζόνα ή τη Γιούτα — περιοχές με αχανείς εκτάσεις αλλά και σημαντικές περιβαλλοντικές προκλήσεις.
Η πρώτη φάση του έργου στοχεύει να ξεκινήσει έως το 2030 και να φιλοξενεί περίπου 50.000 κατοίκους, με προοπτική να φτάσει τα 5 εκατομμύρια έως το 2050. Το συνολικό κόστος έχει υπολογιστεί σε περίπου 400 δισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που αντικατοπτρίζει την κλίμακα και τη φιλοδοξία του σχεδίου.
Μια πόλη για τους ανθρώπους της
Στην καρδιά της Telosa βρίσκεται μια ριζοσπαστική ιδέα: το κοινωνικό μοντέλο “Equitism”, μια νέα μορφή οικονομικής οργάνωσης που βασίζεται στην κοινή ωφέλεια. Σε αυτό το σύστημα, η γη ανήκει συλλογικά στην πόλη· οι κάτοικοι μπορούν να χτίζουν και να κατοικούν, αλλά η υπεραξία της γης επιστρέφει στην κοινότητα, χρηματοδοτώντας υπηρεσίες όπως εκπαίδευση, υγεία και υποδομές.
Το μοντέλο αντλεί έμπνευση από τη θεωρία του οικονομολόγου Henry George, που υποστήριζε ότι η γη είναι κοινό αγαθό και ότι η αξία της πρέπει να ωφελεί όλους. Ο Lore επιδιώκει έτσι να δημιουργήσει μια κοινωνία όπου η ανάπτυξη συνδέεται με τη δικαιοσύνη και την ευημερία των κατοίκων της.
Η αρχιτεκτονική μιας ουτοπίας
Ο σχεδιασμός της Telosa φέρει ξεκάθαρα την υπογραφή του Bjarke Ingels, γνωστού για τα βιώσιμα και «ανθρώπινα» έργα του. Η πόλη θα βασίζεται στην αρχή της «πόλης των 15 λεπτών», όπου τα πάντα — εργασία, σχολεία, υγεία, αναψυχή — βρίσκονται σε κοντινή απόσταση με τα πόδια ή με ποδήλατο.
Στο κέντρο της θα δεσπόζει το Equitism Tower, ένα εμβληματικό οικοδόμημα–σύμβολο που έχει σχεδιαστεί να στεγάζει κοινόχρηστους χώρους, κατακόρυφες καλλιέργειες, συστήματα καθαρισμού νερού και φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις. Οι δρόμοι θα είναι σχεδιασμένοι κυρίως για πεζούς και αυτόνομα ηλεκτρικά οχήματα, ενώ η πόλη επιδιώκει να λειτουργεί αποκλειστικά με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Κάθε κάτοικος προβλέπεται να έχει πρόσβαση σε περίπου 50 m² πράσινου χώρου, ενώ η Telosa θα βασίζεται σε βιώσιμα συστήματα νερού και τροφής,, στοχεύοντας στη μέγιστη δυνατή αυτάρκεια.
Οι προκλήσεις
Όσο εντυπωσιακό κι αν είναι το όραμα, συνοδεύεται από πλήθος προκλήσεων. Η σημαντικότερη αφορά στην πρόσβαση σε νερό, καθώς οι περιοχές που εξετάζονται βρίσκονται σε ζώνες που πλήττονται από ξηρασία. Παρά τις υποσχέσεις για ανακύκλωση και έξυπνη διαχείριση, η βιωσιμότητα του εγχειρήματος παραμένει ζητούμενο.
Επιπλέον, ειδικοί στην αστική ανάπτυξη υπογραμμίζουν ότι η Telosa θα πρέπει να δημιουργήσει μια βιώσιμη οικονομική ταυτότητα και πραγματικές θέσεις εργασίας, ώστε να μην εξελιχθεί σε ένα τεχνολογικά εντυπωσιακό, αλλά κοινωνικά κενό πείραμα. Και φυσικά, το τεράστιο κόστος της επένδυσης γεννά ερωτήματα για το κατά πόσο ένα τόσο φιλόδοξο σχέδιο μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς τη συνεχή στήριξη ιδιωτικών κεφαλαίων.
Όραμα, όχι φαντασία
Παρά τις επιφυλάξεις, η Telosa έχει ήδη καταφέρει να ανοίξει μια ουσιαστική συζήτηση για το μέλλον των πόλεων και τον ρόλο που μπορούν να παίξουν η τεχνολογία και η συλλογική ευθύνη. Αν το σχέδιο προχωρήσει, θα προσφέρει πολύτιμα δεδομένα για το πώς μπορεί να μοιάζει μια δίκαιη, βιώσιμη και έξυπνη πόλη του μέλλοντος.
