Η συγγραφέας του «ανίΝ» μιλά για τις σιωπές, τις φωνές και τα μικρά θραύσματα που συνθέτουν τη ζωή μιας γυναίκας.
Υπάρχουν βιβλία που δεν τα διαβάζεις — τα αφουγκράζεσαι. Το «ανίΝ» της Όλγας Πατσούρα Λένη ανήκει σε αυτή την κατηγορία: 32 ιστορίες, που ενώνονται για να αποτυπώσουν τη ζωή μιας γυναίκας μέσα από τη σιωπή, τη μνήμη και την αναζήτηση της ταυτότητάς της.
Η συγγραφέας, με λόγο λιτό αλλά βαθύ, εξερευνά την παιδική αθωότητα, τη γυναικεία καταπίεση και τη φωνή που γεννιέται μέσα από τη σιωπή — μια φωνή που δεν κραυγάζει, αλλά επιμένει. Στη συνέντευξή της στην Claire Styliara και στο Say Yes…to the Press, η Όλγα Πατσούρα Λένη μιλά για τις γυναίκες της Ηπείρου που «έμαθαν να σωπαίνουν», για τη δύναμη της φαντασίας ως καταφύγιο, για τη γραφή ως ψυχοθεραπεία και για τη σημασία του να βρίσκεις —έστω αργά— το δικό σου όνομα, τη δική σου φωνή, τον δικό σου εαυτό.
Το «ανίΝ» είναι ένα ψηφιδωτό 32 ιστοριών. Πώς γεννήθηκε η ιδέα να
χαρτογραφήσετε τη ζωή μιας γυναίκας μέσα από θραύσματα μνήμης και μικρά
διηγήματα;
Αρχικά θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την συνέντευξη!
Τα μικρά διηγήματα είναι ένα αγαπημένο είδος γραφής. Η ικανοποίηση μου είναι
μεγάλη όταν καταφέρνω να «πω» μια ολόκληρη ιστορία με λίγες λέξεις. Με το βιβλίο
«ανίΝ» θέλησα να προβληματίσω τον αναγνώστη για το θέμα της γυναικείας καταπίεσης
παρουσιάζοντας στιγμές από την ζωή της ηρωίδας. Έτσι δίνεται χώρος στον αναγνώστη για
σκέψη και προβληματισμό.
Η συλλογή κινείται ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το υπερφυσικό. Τι σας έλκει σε
αυτή την “ακροβασία”;
Με τη χρήση του υπερφυσικού η ηρωίδα μπαίνει σε καταστάσεις που νιώθει ο εαυτός
της. Από την παιδική ηλικία χρησιμοποιούμε την φαντασία για να ξεφύγουμε από την
πραγματικότητα που αρκετές φορές δεν μας εξυπηρετεί. Θέλησα να μπω στις σκέψεις
της ηρωίδας και να περιγράψω τις εσωτερικές διαδικασίες που χρησιμοποιεί ώστε να
επιβιώνει ευχάριστα.
Η σιωπή και η πατριαρχική επιβολή είναι βασικά μοτίβα. Πώς βιώνετε εσείς
προσωπικά τη σχέση της γυναίκας με τη σιωπή;
Μεγαλώνοντας στις δεκαετίες του 70 και 80, έχω έντονα αποτυπωμένες στην μνήμη
μου γυναίκες σιωπηλές. Γυναίκες που η σιωπή τους έκρυβε ανείπωτες ιστορίες,
ανομολόγητα πάθη, πίκρες, αξιοπρέπεια και περηφάνια απέναντι σε συμπεριφορές
προσβλητικές. Οι γυναίκες της Ηπείρου όπου μεγάλωσα κουβάλησαν το δύσκολο
παρελθόν τους μέσα σε σιωπές. Προσπαθούσα να τις ερμηνεύσω και να τις εξηγήσω. Οι
σημερινές γυναίκες έχουν βρει τη φωνή τους απέναντι στην καταπίεση. Βεβαίως
κάποιες φορές η σιωπή είναι θετική καθώς σχετίζεται με τον εσωτερικό διάλογο και
βοηθάει στην αυτογνωσία.
Σε πολλά διηγήματα υπάρχει μια υπόγεια αγωνία, σαν κάτι να παραμονεύει. Είναι
για εσάς η γραφή ένας τρόπος να εξορκίσετε τους φόβους;
Η καλλιτεχνική έκφραση είναι ένας τρόπος με τον οποίο μπορεί κανείς να εξορκίσει ό,τι
δεν του χρειάζεται και τον αγχώνει. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι γράφοντας «σώζει»
κανείς τον εαυτό του από τραυματικά γεγονότα και άσχημες στιγμές που ζει. Είναι μια
μορφή ψυχοθεραπείας, καθώς έτσι επικοινωνείς με βαθύτερα κομμάτια της ύπαρξής
σου και βοηθάς στην απόκτηση της επίγνωσης του ποιος πραγματικά είσαι.
Από την παιδική αθωότητα μέχρι την ωριμότητα — ποιο κομμάτι αυτής της
διαδρομής βρήκατε πιο δύσκολο να αποδώσετε λογοτεχνικά;
Το κομμάτι που ήταν πιο δύσκολο να αποδοθεί ήταν αυτό της βρεφικής και πρώιμης
παιδικής ηλικίας, καθώς δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου προσωπικές αναμνήσεις για
την περίοδο αυτή. Έπρεπε να περιγράψω αυθαίρετα πώς η ηρωίδα βίωσε αυτές τις
εμπειρίες. Ποιά συναισθήματα ήταν δυνατόν να είχε, ποιες απορίες και τι εισέπραττε
από τις συμπεριφορές των άλλων.
Ο τίτλος «ανίΝ» είναι αναγραμματισμός, μινιμαλιστικός και γεμάτος υπονοούμενα.
Γιατί τον επιλέξατε;
Το βιβλίο έχει τον τίτλο ανίΝ. Αρχικά δεν αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης τι μπορεί να
σημαίνει. Και καθώς προχωρά στην ανάγνωση, βλέπει ότι υπάρχουν νοήματα που η
ηρωίδα προσπαθεί να μεταφράσει και αρχίζει να στρέφεται προς τα «μέσα», στον
αληθινό της εαυτό. Και τότε αποκαλύπτονται οι αλήθειες της και ο αναγνώστης
αντιλαμβάνεται ότι ακόμη και ένα όνομα δεν έχει νόημα αν δεν είναι το «δικό» του
όνομα. Ο αναγνώστης γνωρίζει από την αρχή ότι κάτι πρέπει να ψάξει…
Η ηρωίδα σας αντιστέκεται σιωπηλά και βρίσκει τελικά φωνή. Πιστεύετε ότι η
λογοτεχνία μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο “φωνής” για όλες τις γυναίκες που
σιωπούν;
Πάντα η λογοτεχνία λειτουργούσε έτσι. Όχι μόνο για τις γυναίκες αλλά για οποιονδήποτε
ψάχνει την φωνή του. Μου αρέσει η κλασσική απεικόνιση του διαβάσματος ενός βιβλίου με
ένα ανοιχτό παράθυρο. Η λογοτεχνία μπορεί να ανοίξει ορίζοντες για να βρει όποιος το
χρειάζεται τη «φωνή» του.
Ως εκπαιδευτικός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, πώς συνομιλεί η εμπειρία σας
με τη γραφή σας; Σας εμπνέουν οι νέες γενιές;
Οι νέες γενιές με βοηθούν με την ζωντάνια τους να λειτουργώ χωρίς το βάρος της
ηλικίας μου. Μου αρέσει να παρατηρώ τις διαφορές που υπάρχουν στον τρόπο που
αντιλαμβάνονται τον κόσμο. Θεωρώ χρέος μου να βοηθήσω τους μαθητές μου να δουν
ότι τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι, από την έλλειψη των ηλεκτρονικών μέσων, μέχρι
τους περιορισμούς της ελευθερίας και της έκφρασης κάποιων ομάδων ανθρώπων στο
παρελθόν. Χαίρομαι ιδιαιτέρα όταν ανακαλύπτω ότι οι μαθητές μου δεν συντηρούν τα
λανθασμένα στερεότυπα για την γυναικεία συμπεριφορά και τους ρόλους.
Η Πάργα, όπου ζείτε, είναι ένας τόπος με έντονο φυσικό και πολιτισμικό φορτίο.
Επηρεάζει το περιβάλλον σας τον τρόπο που γράφετε;
Οι εικόνες γύρω μου, οι ήχοι, οι σιωπές, οι εκφράσεις στα πρόσωπα των ανθρώπων
γύρω μου, αφήνουν αποτύπωμα μέσα μου. Τα πάντα επηρεάζουν τον τρόπο που γράφει
κανείς και περισσότερο όσα απλώς ρέουν με την μορφή ενέργειας μέσα μας, πχ τα
κύματα της θάλασσας, το γέλιο, ο ήχος του κλάματος, τα χρώματα του
ηλιοβασιλέματος…
Αν έπρεπε να διαλέξετε ένα από τα διηγήματα της συλλογής ως “καρδιά” του
βιβλίου, ποιο θα ήταν και γιατί;
Θα διάλεγα το διήγημα «Το σκοινί» που η ηρωίδα μόλις τεσσάρων ετών αποφασίζει ότι
δεν μπορεί να εμπιστεύεται πλέον τον πατέρα της. Έχει ήδη αρχίσει να αποκωδικοποιεί
τις συμπεριφορές και ξέρει πως για να επιβιώσει θα πρέπει να έχει κάποια στρατηγική.
Η συνάντηση με τον εαυτό της αρχίζει να δρομολογείται. Η μικρή ανίΝ ξέρει τι θέλει να
ζει και τι χρειάζεται να αποφεύγει. Προστατεύει τον εαυτό της ώστε να μπορέσει
κάποια στιγμή στο μέλλον να συναντηθεί μαζί του. Αρνείται να παίζει το ρόλο του
καλού παιδιού όταν δεν το θέλει. Η προστασία των δικών της αναγκών έχει ξεκινήσει. Η
μικρή ανίΝ θα γίνει, μία ανεξάρτητη γυναίκα καθώς μεγαλώνει.
Λίγα λόγια για το βιβλίο:
Το νέο βιβλίο της Όλγας Πατσούρα Λένη, «ανίΝ» (ΑΩ Εκδόσεις), είναι μια λογοτεχνική καταβύθιση στη μνήμη, τη γυναικεία ψυχή και τη σιωπή που συχνά κρύβει περισσότερα απ’ όσα λέγονται. Μέσα από 32 μικρές ιστορίες – θραύσματα ζωής, η συγγραφέας συνθέτει το πορτρέτο μιας γυναίκας που μεγαλώνει ανάμεσα στον φόβο και την καταπίεση, μαθαίνοντας να παρατηρεί, να σωπαίνει και, τελικά, να μεταμορφώνεται.
Η ηρωίδα της πορεύεται από την αθωότητα της παιδικής ηλικίας μέχρι την ωριμότητα, μέσα σε ένα σπίτι όπου η φωνή του πατέρα ορίζει τα πάντα και η μητέρα σιωπά. Κάθε ιστορία φωτίζει ένα διαφορετικό κομμάτι αυτής της διαδρομής – άλλοτε ρεαλιστικό, άλλοτε σχεδόν ονειρικό – δημιουργώντας ένα σύμπαν όπου το πραγματικό και το υπερφυσικό μπλέκονται, γεννώντας μια αίσθηση ανησυχίας, αλλά και λύτρωσης.
Το «ανίΝ» δεν είναι απλώς μια συλλογή διηγημάτων· είναι μια ψυχική χαρτογράφηση, ένα ταξίδι αυτογνωσίας μέσα από το βλέμμα μιας γυναίκας που τολμά να κοιτάξει μέσα της και να αναζητήσει τη φωνή που για χρόνια έμενε σιωπηλή. Ένα βιβλίο βαθιά ανθρώπινο, που μιλά με απλότητα και δύναμη για όσα κουβαλάμε — και όσα τελικά μας ελευθερώνουν.
