Η πιο επικίνδυνη παρτίδα σκάκι στην Ιστορία

Όταν το να κερδίσεις δεν σήμαινε απλώς δόξα — σήμαινε επιβίωση

Στο άκουσμα της φράσης “παρτίδα ζωής και θανάτου”, το μυαλό μας πηγαίνει συνήθως σε κάτι μεταφορικό. Όμως για τον Ossip Bernstein, η έκφραση αυτή ήταν κυριολεκτική.

Από τη σκακιέρα του Ψυχρού Πολέμου…

Η πιο διάσημη παρτίδα σκάκι του 20ού αιώνα είναι ίσως εκείνη του 1972 ανάμεσα στον Αμερικανό Bobby Fischer και τον Σοβιετικό Boris Spassky. Η παρτίδα αυτή, γνωστή ως «ο Αγώνας του Αιώνα», δεν ήταν απλώς μια αθλητική αναμέτρηση: ήταν μια ψυχροπολεμική σύγκρουση υψηλού κύρους. Οι ΗΠΑ εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, ο καπιταλισμός απέναντι στον κομμουνισμό, το μυαλό απέναντι στο καθεστώς. Ο Fischer νίκησε, απέσπασε το παγκόσμιο πρωτάθλημα από τα χέρια των Σοβιετικών μετά από 24 χρόνια και έγραψε ιστορία.

Αλλά, παρά τον συμβολισμό και την ένταση της παρτίδας, κανενός η ζωή δεν βρισκόταν σε κίνδυνο.

…στην πραγματική παρτίδα για τη ζωή

Πίσω στο 1918, μέσα στη δίνη της Ρωσικής Επανάστασης, ένας άλλος παίκτης βρισκόταν αντιμέτωπος με την απόλυτη πρόκληση: να κερδίσει για να ζήσει.

Ο Ossip Bernstein ήταν ένας εξαιρετικός σκακιστής με διεθνή φήμη και δικηγόρος μεγάλων τραπεζικών πελατών στην τσαρική Ρωσία. Το 1917, όμως, η ταυτότητά του ως πλούσιος επαγγελματίας τον καθιστούσε στόχο. Οι Μπολσεβίκοι τον συνέλαβαν για «συνωμοσία με τραπεζίτες» και τον καταδίκασαν σε εκτέλεση.

Το 1918, την ώρα που η ομάδα εκτελεστών ετοιμαζόταν να εκτελέσει την ποινή, ένας ανώτερος αξιωματικός ζήτησε να δει τη λίστα των κρατουμένων. Εκεί, το όνομα Bernstein του φάνηκε οικείο. Ήταν λάτρης του σκακιού και πίστευε ότι ίσως να είχε μπροστά του τον διάσημο μάστερ του σκακιού από προηγούμενες δεκαετίες.

Δεν αρκέστηκε στην απάντηση του Bernstein. Του έδωσε μια σκακιέρα. Έπαιξαν μια παρτίδα. Ο Bernstein νίκησε με άνεση. Και του χάρισε τη ζωή του.

Ο αξιωματικός διέταξε την αναστολή της εκτέλεσης και την επιστροφή του Bernstein στη φυλακή — και λίγο αργότερα αφέθηκε ελεύθερος.

Μια ζωή σαν σενάριο ταινίας

Ο Bernstein έφυγε από τη Ρωσία και εγκαταστάθηκε στη Γαλλία, όπου ξανάχτισε την περιουσία του. Την έχασε με το Κραχ του 1929. Την ξανάχτισε. Την έχασε πάλι με την εισβολή των Ναζί και διέφυγε στη Βαρκελώνη. Επιβίωσε. Και το 1950, τιμήθηκε από τη Διεθνή Ομοσπονδία Σκακιού με τον τίτλο του Διεθνούς Μεγάλου Δασκάλου, ανάμεσα στους πρώτους που έλαβαν ποτέ αυτόν τον τίτλο.

Πέθανε το 1962, σε ηλικία 80 ετών. Όχι από σφαίρες, αλλά με την ικανοποίηση ότι κάποτε νίκησε το θάνατο πάνω σε μια σκακιέρα.

Το σκάκι είναι παιχνίδι στρατηγικής. Αλλά κάποιες φορές είναι και παιχνίδι επιβίωσης. Η ιστορία του Ossip Bernstein μάς θυμίζει ότι, μερικές φορές, ένα πιόνι μπροστά είναι αρκετό για να γλιτώσεις από το πιο σκοτεινό τέλος.

Ένα λάθος στη σκακιέρα μπορεί να κοστίσει τη νίκη. Στην περίπτωση του Bernstein, θα μπορούσε να κοστίσει τη ζωή του.

Τη γλίτωσε. Γιατί ήξερε να παίζει. Ματ!