Οι ρίζες που ανασαίνουν: τι είναι τα μανγκρόβια και γιατί μας αφορούν όλους

26 Ιουλίου – Παγκόσμια Ημέρα Μανγκρόβιων Δασών.

Αν σου έλεγαν ότι κάπου στον πλανήτη υπάρχουν δέντρα που φυτρώνουν μέσα στο αλμυρό νερό, “αναπνέουν” από τις ρίζες τους, προστατεύουν τις ακτές από τυφώνες και ταυτόχρονα κρύβουν κάτω από τη σκιά τους καβούρια, ψάρια και θαλάσσιες χελώνες… θα τα έλεγες μαγικά. Εμείς τα λέμε μανγκρόβια.

 Μανγκρόβια: μια λέξη, χιλιάδες θαύματα

Τα μανγκρόβια δάση είναι μοναδικά οικοσυστήματα που βρίσκονται στα όρια γης και θάλασσας — κυρίως σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές, από την Ινδονησία και τη Φλόριντα μέχρι τις ακτές της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής.

Είναι τα μόνα δέντρα που μπορούν να ζήσουν μέσα στο θαλασσινό νερό. Οι ρίζες τους, που ξεπροβάλλουν πάνω από την επιφάνεια του νερού σαν φυσικά γλυπτά, λειτουργούν σαν φίλτρα και σαν ανάσες — αποβάλλοντας το αλάτι και επιτρέποντας την κυκλοφορία οξυγόνου σε περιβάλλοντα που κανονικά δεν θα μπορούσε τίποτα να επιβιώσει.

Φυσικοί υπερασπιστές

Τα μανγκρόβια λειτουργούν σαν φυσικά τείχη προστασίας. Όταν ένας κυκλώνας ή ένα τσουνάμι χτυπά την ακτή, το μανγκρόβιο δάσος απορροφά την ενέργεια του κύματος πριν αυτό φτάσει στην ανθρώπινη εγκατάσταση. Όταν λέμε ότι μας “σώζουν τη ζωή”, δεν υπερβάλλουμε.

Επιπλέον, δεσμεύουν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα — περισσότερο από τα περισσότερα χερσαία δάση. Είναι σύμμαχοι στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής, και μάλιστα υποτιμημένοι.

Απόκρυφοι κόσμοι κάτω από το νερό

Κάτω από τις πυκνές ρίζες των μανγκρόβιων βρίσκουν καταφύγιο εκατοντάδες είδη θαλάσσιας ζωής: ψάρια, γαρίδες, καβούρια, ακόμα και οι μικρές πράσινες χελώνες. Είναι ένα φυσικό νηπιαγωγείο για το θαλάσσιο οικοσύστημα. Χωρίς αυτά, πολλές αλυσίδες ζωής θα κατέρρεαν.

Ένα οικοσύστημα υπό εξαφάνιση

Κι όμως, παρ’ όλη την αξία τους, τα μανγκρόβια δάση εξαφανίζονται με ρυθμό που σοκάρει. Η αποψίλωση για λόγους τουρισμού ή ιχθυοκαλλιεργειών, η ρύπανση και η άναρχη δόμηση καταστρέφουν ένα από τα πιο ζωτικά φίλτρα του πλανήτη.

Σύμφωνα με την UNESCO, σχεδόν το 50% των μανγκρόβιων παγκοσμίως έχει χαθεί τα τελευταία 40 χρόνια. Αν συνεχίσουμε έτσι, δεν θα υπάρχει τίποτα για να προστατεύει τις ακτές από την επόμενη μεγάλη καταιγίδα.

Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς;

Μπορεί να μην ζούμε δίπλα σε μανγκρόβια, αλλά ζούμε δίπλα στη συνείδησή μας. Υποστηρίζουμε οργανώσεις που τα προστατεύουν. Μαθαίνουμε. Μιλάμε στα παιδιά μας γι’ αυτά. Είμαστε πολίτες ενός πλανήτη που χρειάζεται όλα τα θαύματά του — κι αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα.

*** Κάθε φορά που διαλέγεις να υποστηρίξεις τον πλανήτη — ακόμα και με λέξεις — ένα δάσος εκεί μακριά ανασαίνει λίγο πιο ελεύθερα.

Ήξερες ότι…

1. Μερικά είδη μανγκρόβιων «γεννούν» έτοιμα φυτά;
   Τα σπόρια τους αναπτύσσονται ενώ είναι ακόμα πάνω στο δέντρο και «φυτρώνουν» στον αέρα πριν πέσουν στο νερό – αυτό λέγεται vivipary.

2. Το νερό κάτω από τα μανγκρόβια είναι πιο καθαρό από πολλά σημεία ακτών;
   Οι ρίζες τους λειτουργούν ως φυσικά φίλτρα, παγιδεύοντας ιζήματα και τοξίνες.

3. Οι ρίζες των μανγκρόβιων έχουν “εκτοξευτήρες αλατιού”;
   Κάποια είδη αποβάλλουν το αλάτι μέσα από τα φύλλα τους – και αν τα γλείψεις, ναι, είναι αλμυρά!

4. Τα μανγκρόβια επηρεάζουν την τοπική θερμοκρασία;
   Περιοχές με εκτεταμένα μανγκρόβια έχουν πιο ήπιο μικροκλίμα, γιατί μειώνουν την άνοδο θερμοκρασίας στα παράκτια οικοσυστήματα.

5. Οι κοινότητες που ζουν κοντά σε μανγκρόβια επιβίωσαν πιο εύκολα από τσουνάμι;
   Στο τσουνάμι του 2004, χωριά με μανγκρόβια δάση υπέστησαν λιγότερες καταστροφές από γειτονικά που δεν είχαν.

6. Υπάρχουν πάνω από 80 είδη μανγκρόβιων δέντρων παγκοσμίως;
   Κάθε ήπειρος έχει τα δικά της είδη, με διαφορετική μορφή, αλλά παρόμοια λειτουργία.

7. Τα μανγκρόβια εμπνέουν design αρχιτεκτονικής;
   Οι «ιπτάμενες» ρίζες τους έχουν γίνει μοντέλο για βιομιμητική αρχιτεκτονική σε περιοχές με συχνές πλημμύρες.

8. Η ονομασία “mangrove” πιθανώς προέρχεται από ισπανική παραφθορά της λέξης “mangue”?
   Η λέξη έχει αφρικανική και πορτογαλική καταγωγή και άλλαξε πολλές φορές καθώς ταξίδεψε από ήπειρο σε ήπειρο.