Ένα ιδιαίτερο νοσοκομείο για θαλάσσιες χελώνες με δεξαμενές και εντυπωσιακά
παλιά βαγόνια τρένου έχει στήσει εδώ και 30 χρόνια ο ΑΡΧΕΛΩΝ στη Γλυφάδα! Ας μάθουμε περισσότερα γι’ αυτό από τον Δημήτρη Φυτίλη – Υπεύθυνο του Κέντρου Διάσωσης, την Άννα Κοντολέων – Υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Δράσεων και την Ειρήνη Κασιμάτη – Υπεύθυνη Δικτύου Διάσωσης και Περίθαλψης.
Έχετε δημιουργήσει ένα πολύ πρωτότυπο νοσοκομείο για θαλάσσιες χελώνες
στα παλιά βαγόνια τρένου στη Γλυφάδα. Ποια είναι η ιστορία του;
Τα συχνά περιστατικά τραυματισμένων και άρρωστων ζώων δημιούργησαν την
ανάγκη για έναν χώρο αποκατάστασης και φροντίδας για τις θαλάσσιες χελώνες. Η
έναρξη της λειτουργίας του Κέντρου Διάσωσης Θαλάσσιων Χελωνών στην 3 η μαρίνα
Γλυφάδας το 1994 σε συνεργασία με τον Δήμο Γλυφάδας αποτέλεσε σημείο-σταθμό
για τον Σύλλογο. Ήταν το πρώτο οργανωμένο Κέντρο διάσωσης αποκλειστικά για θαλάσσιες χελώνες στη Μεσόγειο ενώ σήμερα αποτελεί και το μεγαλύτερο. Οι εθελοντές-διασώστες του ΑΡΧΕΛΩΝ χρειάζονταν κάποιον χώρο προφυλαγμένο από τα καιρικά φαινόμενα για να δουλέψουν και να διανυκτερεύσουν κοντά στα τραυματισμένα ζώα. Έτσι, δωρήθηκαν στον Σύλλογο από τον ΟΣΕ τα παλιά και γραφικά αυτά βαγόνια. Ένας προικισμένος ζωγράφος – που ήταν εθελοντής στο Κέντρο Διάσωσης από τη Ν. Αφρική, επιμελήθηκε τη διακόσμηση στο βαγόνι «Σεκάνια» που χρησιμοποιείται για προσχολική εκπαίδευση. Σιγά σιγά κατασκευάστηκαν οι μεγάλες εξωτερικές δεξαμενές που συνδέθηκαν με το αντλιοστάσιο, το χειρουργείο και οργανώθηκαν οι επισκέψεις για το κοινό σε ημιυπαίθριο χώρο.
Δημήτρης Φυτίλης, Υπεύθυνος του Κέντρου Διάσωσης
Ας γυρίσουμε πίσω στο 1994 για να μας μιλήσετε για το πώς γεννήθηκε ο ΑΡΧΕΛΩΝ.
Η ιστορία του ΑΡΧΕΛΩΝ ξεκίνησε μερικά χρόνια πριν τη δημιουργία του Κέντρου Διάσωσης. Το 1977 ο ιδρυτής του Συλλόγου Δημήτρης Μαργαριτούλης και η γυναίκα του Άννα Κρεμέζη- Μαργαριτούλη επισκέφτηκαν τη Ζάκυνθο για διακοπές με τα παιδιά τους. Η οικογένεια κατασκήνωσε στην τότε ερημική παραλία της Δάφνης ανίδεοι για την παρουσία των θαλάσσιων χελωνών στο νησί. Τα περίεργα τρακτερωτά ίχνη που εμφανίζονταν στην άμμο κάθε πρωί άρχισαν να εξάπτουν την περιέργεια του ζευγαριού. Ένα βράδυ έμειναν ξύπνιοι για να εξιχνιάσουν το μυστήριο, έμειναν κατάπληκτοι να παρατηρούν για πρώτη φορά μία χελώνα Καρέττα να βγαίνει από το νερό και να φτιάχνει τη φωλιά της μπροστά από τη σκηνή τους. Το φαινόμενο της ωοτοκίας που μέχρι τότε ήταν γνωστό μόνο στους κατοίκους της περιοχής αναφέρθηκε από τον Δημήτρη Μαργαριτούλη για πρώτη φορά στην επιστημονική κοινότητα. Η έκκληση για την προστασία των θαλάσσιων χελωνών ήταν παγκόσμια καθώς τα ζώα αυτά απειλούνταν με εξαφάνιση σε όλες τις θάλασσες του πλανήτη λόγω της λαθροθηρίας, της τυχαίας σύλληψης και θανάτωσης στα αλιευτικά εργαλεία, των πλαστικών θαλάσσιων σκουπιδιών, της κλιματικής αλλαγής και της ανάπτυξης του τουρισμού. Τα επόμενα έξι χρόνια ο Δημήτρης Μαργαριτούλης μελέτησε και δημοσιοποίησε το θέμα της προστασίας της ωοτοκίας των χελωνών στην Ελλάδα και συνεργάστηκε με ελληνικά πανεπιστήμια για να γίνουν οι πρώτες καταγραφές στον Κόλπο του Λαγανά, Ζακύνθου και τον Κυπαρασσιακό Κόλπο. Το ενδιαφέρον για αυτά τα ζώα μεγάλωνε και παράλληλα δημιουργήθηκε ανησυχία για το μέλλον τους καθώς η Ζάκυνθος και άλλες παράκτιες περιοχές έμπαιναν τότε με γρήγορους ρυθμούς στην τροχιά της τουριστικής ανάπτυξης. Από του ερευνητές των πρώτων χρόνων, το 1983, ιδρύθηκε το μη κερδοσκοπικό Σωματείο «Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας» με σκοπό τη μελέτη και προστασία των θαλάσσιων χελωνών και των βιοτόπων τους. Το 2008 ο Σύλλογος απόκτησε καινούργιο τίτλο, «ΑΡΧΕΛΩΝ».
Δημήτρης Φυτίλης, Υπεύθυνος του Κέντρου Διάσωσης
Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των εθελοντών και πώς μπορεί κάποιος να συνδράμει στο έργο σας;
Κάθε χρόνο ο ΑΡΧΕΛΩΝ προστατεύει και παρακολουθεί τις παραλίες αναπαραγωγής και διατροφής των θαλάσσιων χελωνών στην Ελλάδα αλλά και περιθάλπει άρρωστες και τραυματισμένες χελώνες στο Κέντρο Διάσωσης. Αυτό δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς τη συμβολή των 500 εθελοντών που έρχονται από όλο τον κόσμο και συμμετέχουν στα 9 αυτά προγράμματα. Ο ρόλος των εθελοντών στον ΑΡΧΕΛΩΝ είναι αναντικατάστατος και χωρίς αυτούς δεν θα είχαμε τη δυνατότητα να προστατεύσουμε τις φωλιές, να περιθάλψουμε τις θαλάσσιες χελώνες, να ενημερώσουμε το κοινό ή να διαδώσουμε την αγάπη για τη φύση και την ανάγκη της προστασίας της. Για να βοηθήσουμε τις θαλάσσιες χελώνες πρέπει
να μειωθεί η ρύπανση στη θάλασσα, κυρίως από πλαστικά και εγκαταλελειμμένα δίχτυα καθώς και να μειωθούν οι θάνατοι και τραυματισμοί τους από αλιευτικά εργαλεία και ταχύπλοα σκάφη κοντά στις παραλίες ωοτοκίας. Άρα ο καθένας μπορεί να βοηθήσει το έργο του ΑΡΧΕΛΩΝ με τον εθελοντισμό, κάνοντας μια συμβολική υιοθεσία ή δωρεά και έχοντας διάθεση να συμμετέχει στην προσπάθεια για ένα καλύτερο, πιο βιώσιμο πλανήτη.
Ειρήνη Κασιμάτη, Υπεύθυνη Δικτύου Διάσωσης και Περίθαλψης
Κάποιες στιγμές που έχουν χαραχτεί στη μνήμη σας από την πορεία του ΑΡΧΕΛΩΝ και σας πλημμυρίζουν συναισθήματα όταν τις ανακαλείτε;
Ήταν η στιγμή που γινόταν η τοποθέτηση κοντέινερ, χειρουργείου-ιατρείου το οποίο αποτελούσε διακαή πόθο για πολλά χρόνια στο Κέντρο Διάσωσης. Από την στιγμή αυτή και έπειτα αναβαθμίστηκαν καθοριστικά οι παροχές στην περίθαλψη των ζώων του Κέντρου,
είτε αυτό αφορά θεραπείες είτε χειρουργεία άμεσης ανάγκης.
Δημήτρης Φυτίλης, Υπεύθυνος Κέντρου Διάσωσης.
Η κάθε απελευθέρωση αποθεραπευμένης θαλάσσιας χελώνας πίσω στο φυσικό της περιβάλλον είναι μοναδική και μένει χαραγμένη στη μνήμη μου. Το κάθε ζώο έχει τη δική του ιστορία, κάποιες χελώνες απαιτούν λιγότερη φροντίδα, ενώ για άλλες η κατάσταση είναι τόσο κρίσιμη που και ο πιο μικρός παράγοντας μπορεί να είναι καταλυτικός για την εξέλιξη της υγείας τους. Με την καθημερινή περίθαλψη και αδιάκοπη φροντίδα μετά από μερικούς μήνες, κάποιες φορές και χρόνια βλέπεις το ζώο να ανακτά τις δυνάμεις του και να είναι έτοιμο να δεχθεί ξανά τη φύση. Η στιγμή που η χελώνα εξαφανίζεται στο ατελείωτο μπλε της θάλασσας είναι η καλύτερη συναισθηματική επιβράβευση που θα μπορούσα να φανταστώ.
Ειρήνη Κασιμάτη – Υπεύθυνη Δικτύου Διάσωσης και Περίθαλψης.
Η περίοδος της πανδημίας, με τα κλειστά σχολεία και τους μετέπειτα περιορισμούς στις μετακινήσεις των μαθητών, έδωσε την αφορμή για να ξεκινήσουν διαδικτυακές επισκέψεις σχολείων στο Κέντρο Διάσωσης. Μετά την άρση των περιορισμών, ο θεσμός των διαδικτυακών διατηρήθηκε για τις σχολικές μονάδες εκτός Αττικής (και από φέτος και του
εξωτερικού) που λόγω γεωγραφικής απόστασης δεν μπορούν να μας επισκεφτούν
ζωντανά. Αν και αρχικά ήμουν επιφυλακτική για την αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος, τελικά οι διαδικτυακές παρουσιάσεις με έχουν μαγέψει. Η δυνατότητα να συνδέεσαι με μαθητές σε κάθε άκρη της Ελλάδας, σε σχολεία σε ακριτικά μέρη με μαθητές μετρημένους στα δάχτυλα, που δεν έχουν τη δυνατότητα να έχουν άλλα ερεθίσματα, είναι από τις πιο συγκινητικές στιγμές που έχουμε ζήσει. Θυμάμαι ένα χειμωνιάτικο πρωινό ένα σχολείο στον Έβρο όπου οι μαθητές ήταν μαζεμένοι γύρω από την ξυλόσομπα που ζέσταινε την τάξη τους ή μια παρουσίαση στο δημοτικό σχολείο Θύμαινας, ένα νησάκι 136 κατοίκων ανάμεσα στη Σάμο και την Ικαρία του οποίου αγνοούσα την ύπαρξη και όπου, αν θυμάμαι καλά, οι μαθητές ήταν μόλις τρεις: δύο αδέρφια και το ξαδερφάκι τους.
Άννα Κοντολέων – Υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Δράσεων
Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας και πώς οραματίζεστε το μέλλον του ΑΡΧΕΛΩΝ;
Είμαστε διατεθειμένοι να συνεχίσουμε τις δράσεις για την προστασία της χελώνας και του θαλάσσιου περιβάλλοντος με το να καταγράφουμε φωλιές, να περιθάλπουμε ζώα και με το να ενημερώνουμε-ευαισθητοποιούμε ανθρώπους. Το όραμα του ΑΡΧΕΛΩΝ είναι να εξαλειφθούν οι απειλές (λαθροθηρία, τυχαία σύλληψη, ύπαρξη πλαστικού στη θάλασσα, τουριστική ανάπτυξη και κλιματική αλλαγή) που αντιμετωπίζουν οι θαλάσσιες χελώνες και να μπορέσουν να επιτελέσουν τον ρόλο τους στη φύση ανεμπόδιστα. Ελπίζουμε το μέλλον να φέρει καλύτερη διαχείριση στις προστατευόμενες περιοχές, διαμόρφωση/τήρηση κανονισμών των ανθρώπινων δραστηριοτήτων γύρω και πάνω στις παραλίες που αφήνουν τα αυγά τους οι χελώνες, καλύτερη επιτήρηση των μέτρων προστασίας, μεγαλύτερη προσπάθεια ανάπτυξης βιώσιμων πρακτικών στον τουρισμό καθώς και στην αλιεία. Τέλος, να δούμε λιγότερα τραυματισμένα ζώα και λιγότερα πλαστικά στις θάλασσες.
Δημήτρης Φυτίλης, Υπεύθυνος Κέντρου Διάσωσης.
