Όταν η τεχνητή νοημοσύνη “απειλεί” την εργασία: μύθος, φόβος ή η επόμενη πραγματικότητα;

Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) προχωρά με ρυθμούς που πριν λίγα χρόνια έμοιαζαν αδιανόητοι. Μοντέλα που γράφουν, σχεδιάζουν, προγραμματίζουν, συνθέτουν μουσική, μιλούν ξένες γλώσσες, ακόμη και χειρίζονται ρομποτικά συστήματα στην παραγωγή. Το ερώτημα που πλανάται είναι αναπόφευκτο: τι θα γίνει με την εργασία των ανθρώπων;

Πρόσφατα, ο Roman Yampolskiy, καθηγητής Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Louisville, προκάλεσε παγκόσμια αίσθηση με μια τολμηρή πρόβλεψη: η ΤΝ μπορεί να αφήσει το 99% των εργαζομένων παγκοσμίως χωρίς δουλειά μέχρι το 2030. Και μάλιστα, εκτιμά ότι μέχρι το 2027 τα συστήματα ΤΝ θα φτάσουν σε ανθρώπινο επίπεδο ικανοτήτων.

Από το εργοστάσιο στο laptop: το μέλλον της παραγωγής

Αν κάποτε οι μηχανές αντικατέστησαν το ανθρώπινο χέρι στη βιομηχανία, σήμερα τα μοντέλα ΤΝ απειλούν να αντικαταστήσουν και το ανθρώπινο μυαλό. Από δικηγορικά γραφεία μέχρι εταιρείες marketing, από call centers μέχρι ιατρική διάγνωση, η ΤΝ υπόσχεται (ή απειλεί) να κάνει περισσότερα, γρηγορότερα και με μικρότερο κόστος.

Ο Yampolskiy το θέτει ωμά:
«Αν μπορώ με μια δωρεάν εφαρμογή ή μια συνδρομή 20 δολαρίων να κάνω τη δουλειά ενός υπαλλήλου, γιατί να προσλάβω άνθρωπο;»

Ήξερες ότι…

• Σύμφωνα με έρευνα της Goldman Sachs (2023), η ΤΝ θα μπορούσε να επηρεάσει 300 εκατομμύρια θέσεις εργασίας παγκοσμίως.

• Η UNESCO καταγράφει ότι πάνω από το 50% των επαγγελμάτων θα χρειαστούν ριζική αναβάθμιση δεξιοτήτων μέχρι το 2035.

• Ήδη, χώρες όπως η Κίνα και οι ΗΠΑ επενδύουν δισεκατομμύρια στην εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού σε AI-literacy, δηλαδή “γραμματισμό στην τεχνητή νοημοσύνη”.

Η κοινωνία μπροστά σε ένα νέο ρίσκο

Το σενάριο του 99% ανεργίας ίσως φαντάζει υπερβολικό. Όμως, ακόμη και αν τα νούμερα είναι μικρότερα, οι συνέπειες θα είναι βαθιές. Ένα μεγάλο κύμα αυτοματισμού μπορεί να προκαλέσει:

• Οικονομική αστάθεια, καθώς η ανεργία θα πιέσει τις καταναλωτικές δαπάνες.

• Κοινωνικές εντάσεις, με νέες ανισότητες ανάμεσα σε όσους έχουν πρόσβαση σε ψηφιακές δεξιότητες και σε όσους μένουν πίσω.

• Πολιτικές ανατροπές, με κυβερνήσεις που θα πρέπει να επανεφεύρουν το κοινωνικό κράτος: από βασικό εισόδημα μέχρι νέες μορφές φορολόγησης της ΤΝ.

Η άλλη όψη: από την απειλή στην ευκαιρία

Η ιστορία δείχνει ότι κάθε τεχνολογική επανάσταση έφερε ανησυχία, αλλά και νέες δυνατότητες. Η βιομηχανική επανάσταση κατέστρεψε επαγγέλματα, δημιούργησε όμως εκατομμύρια άλλα. Η ψηφιακή εποχή εξαφάνισε τα video clubs, αλλά γέννησε το Netflix.

Το στοίχημα σήμερα είναι η προσαρμογή:

• Εκπαίδευση σε ψηφιακές δεξιότητες.

• Επένδυση σε επαγγέλματα που δύσκολα αυτοματοποιούνται (π.χ. δημιουργικά, διαπροσωπικά, φροντίδας).

• Ανάπτυξη κανονιστικών πλαισίων που θα εξασφαλίζουν ισορροπία μεταξύ ανθρώπινης εργασίας και μηχανών.

Ένα μέλλον που γράφεται τώρα

Η ΤΝ δεν είναι ούτε φίλος ούτε εχθρός. Είναι εργαλείο. Το αν θα αφήσει δισεκατομμύρια ανθρώπους χωρίς δουλειά ή αν θα μας ελευθερώσει από βαρετές εργασίες για να ασχοληθούμε με πιο ουσιαστικά πράγματα, εξαρτάται από τις πολιτικές αποφάσεις, την κοινωνική προνοητικότητα και τη συλλογική μας ευθύνη.

Όπως έγραψε ο ίδιος ο Yampolskiy: «Δεν μας τρομάζει η ανεργία 10%, αλλά η ανεργία 99%.» Το ερώτημα που μένει είναι: θα προλάβουμε να σχεδιάσουμε το αύριο ή θα το αφήσουμε να μας προσπεράσει;

Top 5 επαγγέλματα που κινδυνεύουν περισσότερο από την ΤΝ

1. Διοικητικοί υπάλληλοι & data entry

   • Η ΤΝ αυτοματοποιεί καταχωρήσεις, αρχεία και τυποποιημένες διαδικασίες.

2. Call centers & τηλεπωλήσεις

   • Chatbots και συστήματα φωνητικής αναγνώρισης αντικαθιστούν ήδη ανθρώπους.

3. Οδηγοί & μεταφορές

   • Η ανάπτυξη αυτόνομων οχημάτων απειλεί επαγγέλματα σε logistics, ταξί και μεταφορές.

4. Λογιστές & αναλυτές δεδομένων

   • Προγράμματα ΤΝ επεξεργάζονται οικονομικά στοιχεία ταχύτερα και με λιγότερα λάθη.

5. Δημοσιογραφία & περιεχόμενο

   • Η αυτόματη παραγωγή κειμένων, μεταφράσεων και ειδήσεων αλλάζει δραστικά το τοπίο.

     Top 5 επαγγέλματα που δύσκολα αντικαθιστά η ΤΝ

     1. Επαγγέλματα φροντίδας (γιατροί, νοσηλευτές, caregivers)

        • Η ανθρώπινη ενσυναίσθηση, η κρίση και η φυσική φροντίδα δεν “προγραμματίζονται”.

     2. Καλλιτέχνες & δημιουργικοί επαγγελματίες

        • Η τέχνη, η έμπνευση και η προσωπική έκφραση δεν μπορούν να αναπαραχθούν αυτούσια από μηχανές.

     3. Εκπαιδευτικοί & μέντορες

        • Η διαπροσωπική σχέση, η καθοδήγηση και η προσαρμογή στις ανάγκες κάθε μαθητή παραμένουν μοναδικά ανθρώπινες.

     4. Ειδικότητες ψυχικής υγείας (ψυχολόγοι, ψυχοθεραπευτές)

        • Η θεραπευτική σχέση απαιτεί εμπιστοσύνη, αλληλεπίδραση και ανθρώπινη κατανόηση.

     5. Τεχνίτες & επαγγέλματα χειρονακτικής δεξιότητας

        • Μάστορες, ξυλουργοί, υδραυλικοί, σεφ: η πρακτική εμπειρία και η δεξιοτεχνία δύσκολα αντιγράφονται.