Έχει τύχει ποτέ να μάθεις μια καινούργια λέξη, να δεις ένα νέο αυτοκίνητο ή να ακούσεις για ένα παράξενο γεγονός, και μέσα σε λίγες μέρες να το βλέπεις παντού; Σαν να σου «κολλάει» ξαφνικά αυτό το θέμα και να μην μπορείς να το αποφύγεις; Αυτό έχει όνομα: είναι το φαινόμενο Baader-Meinhof, ή αλλιώς «ψευδαίσθηση συχνότητας».
Τι είναι το φαινόμενο Baader-Meinhof
Το όνομα προέρχεται από τη γερμανική τρομοκρατική οργάνωση Baader-Meinhof, που έγινε γνωστή τις δεκαετίες του ’70 και ’80. Λέγεται πως κάποιος άκουσε το όνομά της για πρώτη φορά και μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα άρχισε να το συναντά παντού — σε ειδήσεις, συζητήσεις, άρθρα…
Στην ουσία, πρόκειται για ένα ψυχολογικό φαινόμενο που κάνει τον εγκέφαλό μας να πιστεύει πως κάτι που μόλις μάθαμε ή παρατηρήσαμε, ξαφνικά εμφανίζεται πολύ πιο συχνά απ’ ό,τι πριν. Ωστόσο, στην πραγματικότητα αυτό που έχει αλλάξει δεν είναι η συχνότητα εμφάνισης του γεγονότος ή της πληροφορίας, αλλά ο τρόπος που το αντιλαμβανόμαστε.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Ο εγκέφαλός μας είναι εξαιρετικά καλός στο να προσέχει και να επιλέγει τι θα κρατήσει από τον τεράστιο όγκο πληροφοριών που δεχόμαστε καθημερινά. Όταν κάτι μας τραβάει την προσοχή — για παράδειγμα μια νέα λέξη, μια ιδέα ή ακόμα και ένα αντικείμενο — γίνεται πιο «ενεργό» στη μνήμη μας.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, όταν το συναντάμε ξανά, να το προσέχουμε περισσότερο, ενώ πριν μπορεί να το αγνοούσαμε ή ακόμα και να μην το είχαμε καν αντιληφθεί. Είναι σαν να ενεργοποιείται ένας μηχανισμός που μας κάνει να το βλέπουμε πιο συχνά.
Επιπλέον, πολλές φορές εμπλέκεται και ένα άλλο φαινόμενο, η «επιβεβαίωση προκατάληψης». Δηλαδή, όταν περιμένουμε ή πιστεύουμε κάτι, έχουμε την τάση να εστιάζουμε μόνο σε αυτά που το επιβεβαιώνουν, αγνοώντας τις πληροφορίες που το αντικρούουν. Έτσι, αν πιστεύουμε πως κάτι το βλέπουμε συνέχεια, θα θυμόμαστε μόνο τις φορές που το συναντήσαμε.
Παραδείγματα από την καθημερινότητα
Το φαινόμενο Baader-Meinhof είναι κάτι που όλοι μας έχουμε ζήσει, έστω και ασυνείδητα. Μπορεί να μάθεις μια νέα μάρκα αυτοκινήτου και ξαφνικά να τη βλέπεις συνέχεια στους δρόμους ή στις διαφημίσεις. Ή μπορεί να σου μιλήσει κάποιος για μια σειρά στην τηλεόραση και μέσα στις επόμενες μέρες να πέφτεις πάνω σε αυτήν παντού.
Αυτό μπορεί να συμβεί και με λέξεις, ονόματα, τραγούδια, ή ακόμα και ιδέες και θεωρίες. Το ενδιαφέρον είναι ότι οι πληροφορίες αυτές δεν είναι στην πραγματικότητα πιο συχνές από πριν, αλλά τώρα απλώς η προσοχή μας έχει εστιαστεί σε αυτές.
Τι σημαίνει για εμάς;
Το φαινόμενο Baader-Meinhof μας δείχνει πόσο ισχυρή είναι η ανθρώπινη αντίληψη και πόσο εύκολα ο εγκέφαλός μας μπορεί να παραπλανηθεί. Δεν πρόκειται για… μαγεία ή τυχαία σύμπτωση, αλλά για φυσιολογική λειτουργία της μνήμης και της προσοχής.
Γι’ αυτό, αν κάποια στιγμή νιώσεις πως κάτι «σου κολλάει» και το βλέπεις παντού, θυμήσου πως είναι απλώς ο εγκέφαλός σου που δίνει μεγάλη σημασία σε κάτι καινούργιο. Δεν είναι τυχαίο ή περίεργο, αλλά μια ενδιαφέρουσα διαδικασία που βοηθά να οργανώνουμε και να κατανοούμε καλύτερα τον κόσμο γύρω μας.
Μπορεί να μας φανεί χρήσιμο;
Αυτό το φαινόμενο μπορεί να το χρησιμοποιήσουμε και προς όφελός μας. Αν θέλεις να μάθεις κάτι καινούργιο ή να εστιάσεις σε ένα συγκεκριμένο θέμα, αρκεί να το θέσεις στη σκέψη σου και να το αναζητάς — έτσι ο εγκέφαλός σου θα αρχίσει να το «αναγνωρίζει» πιο εύκολα στην καθημερινότητά σου.
