Το 1983 ο Αμερικανός αναπτυξιακός ψυχολόγος Howard Gardner διατύπωσε τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης στο βιβλίο του «Frames of Mind».
Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, η νοημοσύνη κάθε ανθρώπου χωρίζεται σε 9 τομείς, οι οποίοι εδράζουν σε διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου. Κάθε άνθρωπος διαθέτει έναν διαφορετικό συνδυασμό των εννέα μορφών νοημοσύνης και αυτό τον καθιστά μοναδικό.
Τα 9 είδη της νοημοσύνης σύμφωνα με τον Gardner είναι τα εξής:
Γλωσσική νοημοσύνη
Σχετίζεται με την ικανότητα του ατόμου να χειρίζεται αποτελεσματικά την επικοινωνία του με τους άλλους, γραπτά και προφορικά, ώστε να πετύχει ορισμένους σκοπούς, όπως να πληροφορήσει, να καθοδηγήσει, να εξηγήσει, να πείσει και να συγκινήσει. Τα άτομα με αυτό το είδος νοημοσύνης αρέσκονται στο να διαβάζουν, να γράφουν και να διηγούνται ιστορίες. Χαρακτηρίζει λογοτέχνες, δημοσιογράφους και πολιτικούς
Λογικό-μαθηματική νοημοσύνη
Οι άνθρωποι με εξελιγμένη λογικό-μαθηματική κατανοούν καλύτερα όχι μόνο τους αριθμούς, αλλά και τις σχέσεις ανάμεσα στα φαινόμενα, φυσικά, κοινωνικά, οικονομικά. Έχουν ιδιαίτερες ικανότητες συλλογισμού πάνω στο ειδικό και την αναγωγή του στο γενικό, και μπορούν να πειραματίζονται με απόλυτα ελεγχόμενο τρόπο. Είναι ο τύπος νοημοσύνης που χαρακτηρίζει επιστήμονες, προγραμματιστές και μαθηματικούς.
Μουσική νοημοσύνη
Μουσική νοημοσύνη είναι η ικανότητα του ατόμου να απολαμβάνει, να εκτελεί και να συνθέτει μουσικά κομμάτια. Αυτός ο τύπος νοημοσύνης αναπτύσσεται από πολύ νωρίς. Τα άτομα με αυτό το είδος νοημοσύνης αρέσκονται στο να τραγουδούν, να ακούνε μουσική, να παίζουν κάποιο όργανο. Χαρακτηρίζει συνθέτες, μουσικούς, τους λάτρεις της μουσικής και όσους απολαμβάνουν τον ρυθμό και τη μουσικότητα της γλώσσας.
Σωματική-κιναισθητική νοημοσύνη
Σωματική νοημοσύνη είναι η ικανότητα του ατόμου να χρησιμοποιεί εξαιρετικά αλλά και συνδυασμένα κινητικές δεξιότητες. Η σωματική νοημοσύνη υποκινεί το σώμα να λύνει προβλήματα, να επινοεί νέες καταστάσεις και να μεταβιβάζει ιδέες και συναισθήματα. Χαρακτηριστικά της σωματικής νοημοσύνης είναι ο αβίαστος έλεγχος των κινήσεων, ο έλεγχος προσχεδιασμένων κινήσεων, η επέκταση της γνώσης μέσω του σώματος, η αρμονία σώματος και εγκεφάλου, οι μιμητικές ικανότητες και η βελτίωση των λειτουργιών του σώματος.
Χωρική νοημοσύνη
Αφορά στην ικανότητα του ατόμου να προσλαμβάνει χωρικές, σχηματικές και χρωματικές πληροφορίες με ακρίβεια και να δημιουργεί με αυτές νοητικές εικόνες τις οποίες εκφράζει με αρχιτεκτονικές κατασκευές και εικαστικές συνθέσεις. Τα άτομα με ανεπτυγμένο αυτό το είδος νοημοσύνης αρέσκονται στο να ζωγραφίζουν, να κατασκευάζουν, να δημιουργούν νέα πράγματα, να ονειροπολούν και να παρακολουθούν ταινίες. Είναι οπτικοί τύποι και ξεχωρίζουν στις εικαστικές τέχνες.
Διαπροσωπική νοημοσύνη
Είναι η ικανότητα του ατόμου να αλληλεπιδρά με τους άλλους. Δάσκαλοι, γονείς, πολιτικοί, ψυχολόγοι και πωλητές βασίζονται στη διαπροσωπική νοημοσύνη για να ολοκληρώσουν την εργασία τους. Οι άνθρωποι με ανεπτυγμένη διαπροσωπική νοημοσύνη είναι συνήθως εξωστρεφείς. Μαθαίνουν καλύτερα δουλεύοντας ομαδικά και απολαμβάνουν συχνά τη συζήτηση.
Ενδοπροσωπική νοημοσύνη
Σχετίζεται με την ικανότητα του ατόμου να συνειδητοποιεί, να διακρίνει, να ονοματίζει και να ελέγχει τα συναισθήματά του. Τα άτομα με αυτό το είδος νοημοσύνης καταλαβαίνουν καλύτερα τον εαυτό τους, τις επιθυμίες, τους φόβους και τις διαθέσεις τους. Είναι ο τύπος της νοημοσύνης που χαρακτηρίζει ψυχοθεραπευτές, φιλοσόφους, αλλά και αυτοδημιούργητους επιχειρηματίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του ανθρώπου είναι ο Σίγκμουντ Φρόιντ.
Υπαρξιακή νοημοσύνη
Αφορά τους προβληματισμούς των ανθρώπων για θέματα ύπαρξης και ανυπαρξίας, καλού και κακού, σωστού και λάθους, με μια σταθερή τάση να διευρύνουν τα πλαίσια της ανθρώπινης σκέψης. Χαρακτηριστικοί τύποι ατόμων με υψηλή υπαρξιακή νοημοσύνη είναι ο Σωκράτης και ο Κομφούκιος.
Φυσιοκρατική (νατουραλιστική) νοημοσύνη
Συνδέεται με την ικανότητα των προγόνων μας να διαχωρίζουν τα βρώσιμα από τα δηλητηριώδη φυτά και να μαθαίνουν για τη φύση που τους περιβάλλει.Τα άτομα με αυτό το είδος νοημοσύνης αρέσκονται στο να αναγνωρίζουν και να κατηγοριοποιούν αντικείμενα. Είναι πολύ καλοί ως μάγειρες και ως χημικοί, αφού «διαισθάνονται» και γνωρίζουν τη φύση κάθε υλικού. Το καλύτερο παράδειγμα ανθρώπου με υψηλό δείκτη νατουραλιστικής νοημοσύνης είναι ο Δαρβίνος.
