Η σχέση μεταξύ ενσυναίσθησης και ψυχοθεραπείας είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς η ικανότητα του θεραπευτή να κατανοεί και να συνδέεται συναισθηματικά με τον θεραπευόμενο θεωρείται θεμελιώδης για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Ωστόσο, μια νέα μελέτη αναδεικνύει ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα, που αφορά στο μέλλον της ψυχικής υγείας.
Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) να μιμηθεί ή ακόμα και να υπερβεί την ενσυναίσθηση των ανθρώπων;
Τα τελευταία χρόνια, οι ψηφιακές εφαρμογές ψυχικής υγείας έχουν γνωρίσει αλματώδη ανάπτυξη, προκαλώντας αναταράξεις στη διαχείριση της ψυχικής ευημερίας. Παρά τις υποσχέσεις τους, η αποτελεσματικότητα αυτών των εφαρμογών παραμένει υπό αμφισβήτηση από τους εδικούς, καθώς είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι μια μηχανή χωρίς συναισθήματα, μπορεί να προσφέρει την ανθρώπινη ζεστασιά και κατανόηση που τόσο συχνά αναζητούμε σε καταστάσεις ψυχικής ανάγκης.
Το πείραμα του Πανεπιστημίου Στάνφορντ
Για να διερευνήσουν αυτό το ερώτημα, ερευνητές υπό την καθοδήγηση του Δρ. David Burns από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, πραγματοποίησαν ένα πείραμα, χρησιμοποιώντας μια ειδικά σχεδιασμένη εφαρμογή ψυχικής υγείας, που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη. Ο στόχος ήταν να αναλύσουν, αν η ψηφιακή ενσυναίσθηση μπορεί να ανακουφίσει τα αρνητικά συναισθήματα των χρηστών και να προσφέρει υποστήριξη ανάλογη με αυτήν της παραδοσιακής ψυχοθεραπείας.
Οι συμμετέχοντες, 290 άτομα συνολικά, αρχικά είχαν χαμηλές προσδοκίες για την ενσυναίσθηση, που θα μπορούσαν να λάβουν από την εφαρμογή. Ωστόσο, μετά από τρεις ημέρες αλληλεπίδρασης με την τεχνητή νοημοσύνη, οι εντυπώσεις τους άλλαξαν ριζικά. Η εφαρμογή ανταποκρινόταν με μεγάλη συναισθηματική κατανόηση και προσέφερε πρακτικές λύσεις για την αντιμετώπιση των αρνητικών σκέψεων.
Οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν την κατανόηση που έλαβαν από την εφαρμογή σχεδόν με διπλάσιους βαθμούς σε σχέση με αυτή των ανθρώπων γύρω τους. Στο τέλος της μελέτης, μετά από τέσσερις εβδομάδες, οι αξιολογήσεις για την “ψηφιακή ενσυναίσθηση” ήταν εντυπωσιακά υψηλότερες από τις αρχικές τους προσδοκίες.
Το μέλλον της ψηφιακής ψυχικής υγείας
Τα αποτελέσματα της μελέτης ήταν εντυπωσιακά και όσον αφορά στα συναισθηματικά οφέλη. Οι συμμετέχοντες ανέφεραν γρήγορη και σημαντική μείωση σε αρνητικά συναισθήματα, όπως άγχος, θλίψη και θυμός, μέσα σε λίγες μόνο ημέρες. Τα οφέλη αυτά παρέμειναν σε υψηλά επίπεδα για πέντε εβδομάδες, ενώ οι παραδοσιακές μέθοδοι θεραπείας απαιτούν συνήθως μήνες για παρόμοια αποτελέσματα.
Αν και η ενσυναίσθηση παραμένει θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης ψυχικής υγείας, καθώς και η ανθρώπινη παρουσία, αυτή η έρευνα δείχνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει εξίσου αποτελεσματική, ή και ανώτερη, υποστήριξη. Τα ευρήματα αναδεικνύουν την τεράστια δυναμική των ψηφιακών εφαρμογών ψυχικής υγείας και ανοίγουν νέους δρόμους για καινοτόμες, ευρέως προσβάσιμες θεραπείες.
Το θετικό αυτών των εξελίξεων είναι πως το μέλλον της ψηφιακής ψυχικής υγείας φαίνεται γεμάτο υποσχέσεις για περισσότερους ανθρώπους να αποκτήσουν την υποστήριξη που χρειάζονται, ανεξάρτητα από την τοποθεσία τους, ή τις οικονομικές τους δυνατότητες.
Ήξερες ότι …η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) μπορεί να «μάθει» ενσυναίσθηση;
Η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη εισχωρήσει σε πολλές πτυχές της καθημερινότητάς μας, αλλά ένας τομέας που κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος είναι η ενσυναίσθηση. Μπορεί να φαίνεται παράδοξο, δεδομένου ότι η ενσυναίσθηση θεωρείται καθαρά ανθρώπινη ιδιότητα. Ωστόσο, η ΤΝ έχει αρχίσει να προσομοιώνει αυτή την ικανότητα, με σημαντικές εφαρμογές σε τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση και η ψυχολογία.
Ένα βασικό εργαλείο για την «ενσυναίσθηση» της ΤΝ είναι η επεξεργασία φυσικής γλώσσας (NLP). Μέσα από τεράστια σύνολα δεδομένων συνομιλιών και συναισθημάτων, η ΤΝ μπορεί να αναγνωρίσει το συναίσθημα πίσω από τις λέξεις. Για παράδειγμα, συστήματα όπως τα chatbots που χρησιμοποιούνται στη ψυχολογική υποστήριξη έχουν τη δυνατότητα να ανιχνεύουν αν κάποιος είναι λυπημένος, αγχωμένος ή θυμωμένος και να ανταποκρίνονται με υποστηρικτικό τρόπο.
Πέρα από αυτό, η ΤΝ εξελίσσεται ώστε να «κατανοεί» και μη λεκτικά δεδομένα, όπως ο τόνος της φωνής ή οι εκφράσεις του προσώπου. Αυτό επιτρέπει την ανάπτυξη πιο ευαίσθητων συστημάτων υποστήριξης, όπως ψηφιακοί βοηθοί για ηλικιωμένους, που μπορούν να αντιλαμβάνονται αν ο χρήστης αισθάνεται μοναξιά ή δυσφορία.
Αλλά μπορεί η ΤΝ να αποκτήσει πραγματική ενσυναίσθηση; Η αλήθεια είναι πως όχι. Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να προσομοιώνει την ενσυναίσθηση, βασιζόμενη σε δεδομένα και αλγορίθμους. Αν και δεν μπορεί να «αισθανθεί» όπως ένας άνθρωπος, η ικανότητά της να αναγνωρίζει και να ανταποκρίνεται σε συναισθήματα έχει τεράστιες δυνατότητες για το μέλλον.
