Τώρα που έχω δύο δικά μου παιδιά, παρατηρώ τον εαυτό μου να χρησιμοποιεί τις εκφράσεις και τα τελετουργικά της μαμάς και του μπαμπά μου, χωρίς καν να το καταλαβαίνω και ας έχω αφήσει το πατρικό μου σπίτι άπειρα χρόνια τώρα.
Για παράδειγμα, ενώ οδηγώ, ξανά και ξανά, πάντα γυρνάω το ένα χέρι πίσω για να τους σφίξω τους αστραγάλους ή να τα γαργαλήσω. Ή το ΒΛΕΜΜΑ: ανοιχτά μάτια, ανασηκωμένα φρύδια, το κεφάλι ελαφρώς ανασηκωμένο, πολύ ακίνητο, κοιτώντας σε ευθεία. Θα σταματούσες να κάνεις οτιδήποτε αν σε κοιτούσε με αυτό βλέμμα, είναι ακριβώς το ίδιο που κάνω στα παιδιά μου -εγώ το έχω εξελίξει και το κάνω και στον άντρα μου… Επίσης πάντα πείραζα και πειράζω ακόμα, τη μαμά μου που έλεγε λάθος τους στίχους των τραγουδιών, τα ονόματα ταινιών και διασημοτήτων. Μάντεψε: το κάνω και εγώ και τώρα έχω ένα εξάχρονο και ένα εννιάχρονο να με πειράζουν!
Κάθε κύτταρο έχει έναν γενετικό κώδικα και σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχει, οι πρωτεΐνες παράγονται για να γίνουν ορισμένοι τύποι κυττάρων όπως δέρμα, όργανο ή μύες. Οι χημικοί διακόπτες, που ονομάζονται επιγενετικές ετικέτες, συνδέονται με το DNA μας και ενεργοποιούν ή απενεργοποιούν πτυχές των γονιδίων, ανάλογα με τα γεγονότα και τα ερεθίσματα στο περιβάλλον μας. Αυτά τα ενεργοποιημένα γονίδια και ο τρόπος με τον οποίο εκφράζονται μπορούν να περάσουν στις μελλοντικές γενιές, πράγμα που σημαίνει ότι τα παιδιά μας θα μπορούσαν να κληρονομήσουν ένα χαρακτηριστικό που μάθαμε μέσα από την εμπειρία.
Για να το αποδείξουν αυτό, οι ερευνητές Δρ. Κεν Ρέσλερ και Μπράιαν Ντίας από το τμήμα ψυχιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Έμορι δίδαξαν σε αρσενικά ποντίκια να φοβούνται το άρωμα των ανθών της κερασιάς, προκαλώντας τους ηλεκτροσόκ κάθε φορά που εκτίθενται σε αυτό. Αυτό ενεργοποίησε ορισμένες επιγενετικές ετικέτες σε ένα γονίδιο στο DNA τους και με την πάροδο του χρόνου, τα «ενεργοποιημένα» γονίδια δημιούργησαν επιπλέον νευρώνες στη μύτη τους και στο κέντρο επεξεργασίας της όσφρησης του εγκεφάλου τους, αυξάνοντας σημαντικά την ευαισθησία τους στο άρωμα. Το ενεργοποιημένο DNA στα σπερματοζωάρια αυτών των ποντικών πέρασε κατά μήκος της ανάμνησης αυτής της εμπειρίας στα μωρά τους και στη συνέχεια στα εγγονάκια τους. Και παρόλο που αυτοί οι απόγονοι δεν είχαν εκτεθεί ποτέ στο άρωμα ή το σοκ, αντιδρούσαν με φόβο όταν μύριζαν άνθη κερασιάς.
Τα ποντίκια που δεν είχαν γνωρίσει ποτέ φυσικά τον γονέα που φοβόταν τα άνθη της κερασιάς εξακολουθούσαν να λαμβάνουν κατά κάποιο τρόπο τη γενετική παρόρμηση για τον ίδιο φόβο.
Αν και, θεωρητικά, ο φόβος της μυρωδιάς των ανθών της κερασιάς μπορούσε να καλλιεργηθεί απευθείας από τα ποντίκια-γονείς στους απογόνους τους, τα ποντικάκια εμφάνιζαν φυσικά την ίδια συμπεριφορά και φόβους, από γενιά σε γενιά, ακόμη και όταν είχαν γεννηθεί με τη χρήση τεχνητής γονιμοποίησης. «Τα αποτελέσματα αυτά μας επιτρέπουν να εκτιμήσουμε πώς οι εμπειρίες ενός γονέα, πριν καν συλλάβει απογόνους, επηρεάζουν σημαντικά τόσο τη δομή όσο και τη λειτουργία στο νευρικό σύστημα των επόμενων γενιών», δήλωσε ο Ντίας. Αυτό δείχνει πόσο πιθανό είναι να εμφανιστεί σε εσάς ένα χαρακτηριστικό συμπεριφοράς του γονέα σας (και τώρα μπορεί να το παρατηρείτε στο δικό σας παιδί).
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτή η βιολογική μετάδοση της μνήμης από τον εγκέφαλο στο γονιδίωμα μπορεί να είναι μια μορφή βιολογικού μελλοντικού σχεδιασμού. Με την προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές και συναισθηματικές συνθήκες που βιώνουν οι γονείς, τα γονίδια που ενεργοποιούνται και μεταβιβάζονται προετοιμάζουν καλύτερα τους απογόνους για το περιβάλλον στο οποίο γεννιούνται. Η κληρονομιά του τροποποιημένου γονιδίου από τον γονέα προετοιμάζει τους απογόνους και τις επόμενες γενιές να επιβιώσουν στο περιβάλλον τους και να αναπαραχθούν.
Συμπέρασμα: Αυτή η ελκυστική ιδιορρυθμία που μοιράζεστε με έναν γονιό και την έχετε περάσει στο δικό σας παιδί μπορεί να ήταν ένας μηχανισμός επιβίωσης που κληρονομήσατε απευθείας από τους γονείς, τους παππούδες σας και πολλές άλλες γενιές πριν από πολύ καιρό.
Ποια είναι τα “σενάρια” που είναι βαθιά ριζωμένα στο DNA μας και πώς μπορούμε να τα αλλάξουμε και να “γράψουμε” τη δική μας πλοκή;
Υπάρχουν τρεις τύποι σεναρίων: τα αντιγραφικά, τα διορθωτικά και τα αυτοσχέδια.
Αντιγραφικό σενάριο
Το συγκεκριμένο σενάριο είναι αυτό που επαναλαμβάνεται οικογενειακώς, συνειδητά ή ασυνείδητα. Για παράδειγμα, ο τρόπος που καθαρίζεις το σπίτι σου, η διαδικασία που ακολουθείται για το δείπνο, η πολιτική σχετικά με την παρακολούθηση τηλεόρασης και ούτω καθεξής. Αυτά είναι συνήθως σενάρια συμπεριφοράς που βιώσατε ως προτιμότερα ή θετικά ως παιδί. Πολλοί από μας “πιάνουμε” τον εαυτό μας να λέμε πράγματα στα παιδιά μας που μισούσαμε να ακούμε όμως ως παιδιά.
Διορθωτικό σενάριο
Τα διορθωτικά σενάρια εμφανίζονται όταν ένα άτομο επιλέγει συνειδητά να κάνει πράγματα πολύ διαφορετικά ή ακόμα και αντίθετα από τα σενάρια που βίωσε μεγαλώνοντας.
Άλλοι εκτελούν διορθωτικά σενάρια «φεύγοντας μακριά» γεωγραφικά, θρησκευτικά ή οικονομικά από εκεί που μεγάλωσαν.
Οι άνθρωποι προσπαθούν να «ξεφύγουν» από τα σενάρια που κληρονόμησαν με πολλούς τρόπους. Μπορεί να μετακομίσουν στην άλλη άκρη του κόσμου. Μπορεί να αλλάξουν τα ονόματά τους. Μπορεί να προσηλυτιστούν ή να γίνουν πιο θρησκευόμενοι. Μπορεί να κόψουν τους δεσμούς με την οικογένεια καταγωγής τους.
Αυτοσχέδια σενάρια
Τα αυτοσχέδια σενάρια γεννιούνται από ανάγκη (νέα πραγματικότητα ή νέα τεχνολογία) ή από περιέργεια. Δεν αποτελούν αντιγραφή ή διόρθωση του παρελθόντος. Είναι νέα και συχνά αυθόρμητα. Σε αυτά τα σενάρια, κάθε σύντροφος πρέπει να αντέξει το άγχος και την αβεβαιότητα καθώς ξεκινά ένα νέο σενάριο για την οικογενειακή του ζωή.
Πώς σταθεροποιούνται τα σενάρια στις σχέσεις;
Όταν ένα ζευγάρι ορίζει τη σχέση του, ασυνείδητα διαπραγματεύεται τα αναπαραγόμενα και διορθωτικά σενάρια κάθε συντρόφου και παίζει έναν συνδυασμό αυτών των σεναρίων. Δεδομένου ότι αυτή η διαπραγμάτευση δεν είναι συνειδητή, το ζευγάρι μπορεί να αντιμετωπίσει συγκρούσεις μεταξύ των κληρονομικών σεναρίων του.
Η αλήθεια είναι ότι όσο κι αν πιστεύεις ότι «δεν είσαι σαν τους γονείς σου» ή ότι θα κάνεις τα πράγματα διαφορετικά, τα σενάρια δεν φεύγουν. Οι περισσότερες από τις συμπεριφορές στη σχέση σας είναι κληρονομικές. Ο καλύτερος τρόπος για να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας είναι να αποδεχθούμε τα σενάρια που κληρονομήσαμε και να αυτοσχεδιάσουμε με αυτά.
