Σε διάφορα μέρη του κόσμου, έχουν υπάρξει περιπτώσεις όπου δήμοι και τοπικές αρχές δήλωσαν το αδιανόητο: “Απαγορεύεται να πεθάνεις!” Όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, αυτές οι “απαγορεύσεις” δεν προήλθαν από κάποια φαντασία ή μαύρο χιούμορ, αλλά από πραγματικά προβλήματα, όπως η έλλειψη χώρου ταφής, η ανυπαρξία υποδομών ή οι ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες.
Αυτές οι “δηλώσεις” αποτελούν ουσιαστικά συμβολικές πράξεις ή διαμαρτυρίες, με στόχο να αναδείξουν προβλήματα και να πιέσουν τις αρμόδιες αρχές να δώσουν λύσεις. Και παρ’ όλη την ειρωνεία ή το χιούμορ που συχνά τις συνοδεύει, πίσω τους κρύβονται σοβαρές και επείγουσες κοινωνικές ανάγκες.
Ας δούμε τρεις πραγματικές ιστορίες, όπου ο θάνατος… απαγορεύτηκε από τις ίδιες τις πόλεις.
1. Longyearbyen, Νορβηγία
Στο μακρινό αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ, κοντά στον Αρκτικό Κύκλο, βρίσκεται η μικρή πόλη Longyearbyen — ένας από τους βορειότερους οικισμούς του πλανήτη. Εκεί, από τη δεκαετία του ’50, η ταφή των νεκρών έχει απαγορευτεί.
Ο λόγος είναι απολύτως πρακτικός: το έδαφος της περιοχής είναι μόνιμα παγωμένο, γεγονός που εμποδίζει τη φυσική αποσύνθεση των σωμάτων. Στην πράξη, τα σώματα παραμένουν “κατεψυγμένα” στο υπέδαφος, σχεδόν άθικτα για δεκαετίες.
Αυτό έχει οδηγήσει τους επιστήμονες να βρουν μέσα σε τάφους ζωντανούς ιούς, όπως της ισπανικής γρίπης του 1918 — και γεννά εύλογους φόβους για επανενεργοποίηση αρχαίων παθογόνων. Γι’ αυτόν τον λόγο, όποιος πεθαίνει στη Longyearbyen, μεταφέρεται αεροπορικά στην ηπειρωτική Νορβηγία για ταφή.
2. Lanjarón, Ισπανία
Το 1999, ο δήμαρχος της ορεινής πόλης Lanjarón, στην Ανδαλουσία της Ισπανίας, έκανε κάτι ασυνήθιστο: ανακοίνωσε συμβολικά την απαγόρευση του θανάτου.
Ο λόγος ήταν η έλλειψη διαθέσιμου χώρου για την κατασκευή νέου νεκροταφείου, καθώς το παλιό είχε φτάσει στα όριά του και οι γραφειοκρατικές διαδικασίες για επέκταση ή δημιουργία νέου καθυστερούσαν.
Έτσι, για να ασκήσει πίεση στην κεντρική διοίκηση και να τραβήξει την προσοχή στο πρόβλημα, “απαγόρευσε τον θάνατο” στους δημότες — με χιουμοριστική διάθεση, αλλά πολύ σοβαρές προθέσεις.
Η φράση “οι πολίτες παρακαλούνται να μην πεθάνουν μέχρι νεοτέρας” έγινε τίτλος σε εφημερίδες, αλλά πίσω της έκρυβε μια κραυγή απόγνωσης για την αδιαφορία του κράτους στις υποδομές της υπαίθρου.
3. Falciano del Massico, Ιταλία
Ανάλογο περιστατικό σημειώθηκε και στην Ιταλία, το 2012, στο χωριό Falciano del Massico, κοντά στη Νάπολη. Εκεί, ο δήμαρχος αποφάσισε επίσης να “απαγορεύσει τον θάνατο”. Ο λόγος; Το χωριό δεν διέθετε κοιμητήριο και υπήρχε μακροχρόνια αντιπαράθεση με τον γειτονικό δήμο για τη χρήση του δικού του.
Η προστριβή είχε οδηγήσει σε αδιέξοδο… Έτσι, ο δήμαρχος –με ειρωνική διάθεση– δήλωσε ότι “οι πολίτες δεν επιτρέπεται να πεθάνουν μέχρι νεοτέρας”, αφού δεν υπήρχε κανένας προβλεπόμενος χώρος για να ταφούν.
Πίσω από την ειρωνεία, ένα σοβαρό ερώτημα
Όσο παράδοξες κι αν ακούγονται αυτές οι ιστορίες, φανερώνουν κάτι πολύ σημαντικό: η διαχείριση του θανάτου δεν είναι κάτι αυτονόητο, ούτε παγιωμένο. Από την έλλειψη χώρου και την κλιματική αλλαγή, μέχρι τη γραφειοκρατία και τις κοινωνικές αντιλήψεις, το πώς θάβουμε τους νεκρούς μας σχετίζεται με υποδομές, πολιτισμό, πολιτική και υγεία.
Η “απαγόρευση του θανάτου” είναι ίσως μια από τις πιο παράξενες φράσεις που μπορεί να ακούσει κανείς — κι όμως, σε ορισμένες πόλεις ειπώθηκε… Όχι για να γελοιοποιηθεί το αναπόφευκτο, αλλά για να αναδειχθεί η ευθύνη των κοινωνιών να οργανώνονται όχι μόνο για τη ζωή, αλλά και για το τέλος της.
