«Η κουλτούρα της αγένειας»: Το κοινωνικό φαινόμενο που εξαπλώνεται διαρκώς

Η κοινωνική αγένεια και η επιθετικότητα φαίνεται να έχουν γίνει ολοένα και πιο διαδεδομένες στη σύγχρονη κοινωνία, ειδικά μετά από την πανδημία. Στο βιβλίο τους  «Incivility: The Rude Stranger in Everyday Life», οι κοινωνιολόγοι Philip Smith, Timothy L. Phillips και Ryan D. King επισημαίνουν ότι το φαινόμενο της αγένειας, που παρατηρείται σήμερα στις πόλεις ,δεν διαφέρει πολύ από το σχολικό μπούλινγκ.

Η βασική διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι η σύγχρονη αστική αγένεια δεν αναγνωρίζεται επίσημα, δεν επιφέρει συγκεκριμένες ποινές και συχνά περνά απαρατήρητη από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι συγγραφείς, όμως, τονίζουν ότι η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από μια έντονη έλλειψη καλών τρόπων, κάτι που καταγράφεται ως απόρροια μιας γενικότερης κοινωνικής πικρίας. “Ίσως και να ζούμε σε μία από τις πιο απρεπείς –σε τρόπους και ήθος– περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας. Σε όλες τις εποχές υπήρχε διάχυτη μια κοινωνική πικρία. Αλλά αυτό που καθιστά ξεχωριστή την εποχή μας δεν είναι απλώς η δυσφορία για τη φθορά των διαπροσωπικών κοινωνικών σχέσεων, αλλά και η μορφή και η ένταση αυτής της πικρίας, σημειώνουν χαρακτηριστικά.

Πώς η πανδημία λειτούργησε καταλυτικά στην αύξηση αυτού του φαινόμενου

Οι μελετητές παρατήρησαν ότι μετά από τον εγκλεισμό λόγω κορονοϊού, αυτή η μορφή αγένειας εντάθηκε, καθώς οι άνθρωποι βιώνουν αυξημένο άγχος και αίσθημα ανασφάλειας, γεγονός που τους οδηγεί να απαξιώνουν τους θεσμούς και τις κοινωνικές αξίες, όλα όσα δηλαδή διασφαλίζουν την κοινωνική συνοχή.

Η πανδημία λειτούργησε ως καταλύτης για την εξάπλωση αυτής της «κουλτούρας της αγένειας», όπως την αποκαλούν οι ειδικοί. Ο Βρετανός συγγραφέας και παρουσιαστής Danny Wallace, προσπαθώντας να κατανοήσει τη ρίζα του φαινομένου, διεξήγαγε συνεντεύξεις με ειδικούς από διάφορους τομείς, όπως ψυχολόγους και επιστήμονες, και κατέγραψε τα συμπεράσματά του στο βιβλίο  «F You Very Much: Understanding the Culture of Rudeness – and What We Can Do About It». Σύμφωνα με αυτό, η κουλτούρα της αγένειας είναι ιδιαίτερα μεταδοτική και επηρεάζει τον τρόπο που αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι, προκαλώντας ακόμη και τους πιο ευγενικούς να υποκύπτουν σε συμπεριφορές, που αντανακλούν την επιθετικότητα και την καχυποψία της εποχής.

 Το διαδίκτυο, οι εργασιακοί χώροι  και οι αγενείς συμπεριφορές

Οι ειδικοί εξηγούν ότι η συνεχής επαφή με την αγένεια μπορεί να προκαλέσει αυξημένα επίπεδα άγχους και να επιδεινώσει την ψυχική υγεία. Η ανωνυμία, που προσφέρει το διαδίκτυο, έχει καταστήσει ευκολότερο για τους ανθρώπους να εκφράζουν επιθετικές συμπεριφορές, καθώς δεν αντιμετωπίζουν άμεσα τις συνέπειες των πράξεών τους. Η διαδικτυακή επικοινωνία λοιπόν ενθαρρύνει την ανάπτυξη εχθρικών στάσεων και τη δημιουργία ομάδων, που ενισχύουν την εχθρότητα και τη βία, προάγοντας το δίπολο «εμείς εναντίον αυτών».

Η καθηγήτρια Οργανωσιακής Συμπεριφοράς Hillary Anger Elfenbein αναφέρει ότι η αγένεια μπορεί να είναι είτε εσκεμμένη, ειδικά στον επαγγελματικό χώρο, είτε να προκύπτει από υπερβολικό άγχος. Η πανδημία φαίνεται να έχει εντείνει την πίεση στους ανθρώπους, και ενώ η γενιά που μεγάλωσε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου θεωρητικά θα έπρεπε να  είχε αναπτύξει περισσότερη ενσυναίσθηση, τελικά παρατηρείται  ότι έχει μια ροπή προς την επιθετικότητα και την αγένεια.

Η δρ Elfenbein σημειώνει επίσης: “Η χρήση λέξεων όπως “καλημέρα”, “συγγνώμη”, “παρακαλώ” δεν εξασφαλίζει από μόνη της την αρμονική συμβίωση, ούτε επαρκεί για να εξαλείψει τη βία. Οι βίαιες συμπεριφορές εκδηλώνονται κάλλιστα και σε συνθήκες απόλυτης ευγένειας. Ωστόσο, οι ευγενικές συμπεριφορές βοηθούν στην επικοινωνία και, το κυριότερο, υφαίνουν το πλαίσιο μιας κουλτούρας που υπολογίζει τον άλλο”.

Είναι λοιπόν μείζονος σημασίας να θυμόμαστε πάντα ότι οι θεμελιώδεις αξίες της ευγένειας και του σεβασμού παραμένουν καθοριστικές για την κοινωνική συνοχή και την αρμονική συνύπαρξη, παρά τις συνεχείς προκλήσεις της σύγχρονης εποχής και τις όποιες αντίξοες συνθήκες.