Έχετε σκεφτεί πώς είναι η καθημερινότητα ενός ωκεανογράφου;
Η Ζωή Κοκκίνη μας μιλάει για την πολύ επιτυχημένη επαγγελματική της πορεία, το project με το οποίο ασχολείται αυτή την περίοδο και μοιράζεται μαζί μας ένα όνειρό της.
Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την Ωκεανογραφία και τις Θαλάσσιες Βιοεπιστήμες; Ήταν κάτι που σας γοήτευε από παιδί;
Είχα πάντα σαν όνειρο να ζήσω μια ζωή που να ‘ναι κάτι σαν ντοκιμαντέρ του Κουστώ και
των ποιημάτων του Καββαδία. Δεν θα ήθελα να γίνω ναυτικός (είναι πολύ σκληρή δουλειά)
αλλά η ιδέα του να περνάω χρόνο στη θάλασσα, σε ένα καράβι σε διάφορα μέρη του κόσμου μου άρεσε πολύ. Μη γνωρίζοντας ότι υπήρχε η δυνατότητα να σπουδάσω τις θαλάσσιες επιστήμες, παρέμενε στο μυαλό μου μόνο σαν όνειρο και ήμουν προσανατολισμένη αλλού. Μέχρι που ήρθε η ώρα να συμπληρώσω το μηχανογραφικό και τότε είδα στη λίστα με τις σχολές, το σχεδόν νεοσύστατο τότε τμήμα στη Μυτιλήνη, που τότε ονομαζόταν Επιστημών της Θάλασσας. Τότε η μητέρα μου με ένα τεράστιο χαμόγελο μου είπε: αυτό σημείωσε, το ‘χω προαίσθημα ότι εκεί θα πας. Και έτσι κι έγινε και κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα. Τότε δεν ήξερα σχεδόν που πέφτει η Λέσβος στο χάρτη, τώρα αν με ρωτήσεις θα σου περιγράψω κάθε της σοκάκι…
Τι ακριβώς κάνει ένας ωκεανογράφος; Ποια είναι η καθημερινότητά του στη «δουλειά»;
Υπάρχουν πολλοί κλάδοι στην ωκεανογραφία, όπως η θαλάσσια βιολογία που μελετά το
πώς οι θαλάσσιοι οργανισμοί αναπτύσσονται, σχετίζονται, προσαρμόζονται στο
περιβάλλον τους και αλληλεπιδρούν με αυτό. Η φυσική ωκεανογραφία που μελετά την
ωκεάνια κυκλοφορία, τις αλληλεπιδράσεις με την ατμόσφαιρα, τη μεταβολή της στάθμης
της θάλασσας, τις φυσικές ιδιότητες του ωκεανού. Τη θαλάσσια γεωλογία που μελετά
διαδικασίες από τη δημιουργία του πυθμένα μέχρι π.χ. τη διάβρωση των ακτών, καθώς
και τη χημική ωκεανογραφία που μελετά τη σύνθεση του νερού, τους χημικούς κύκλους και
πόσα άλλα. Η ωκεανογραφία καλύπτει λοιπόν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, πράγμα που
σημαίνει ότι η δουλεία του κάθε ωκεανογράφου μπορεί να διαφέρει εντελώς ανάλογα τον
τομέα στον οποίο ειδικεύεται.
Σε γενικές γραμμές πάντως, ένας ωκεανογράφος ξεκινάει τη δουλεία του συλλέγοντας τα
δεδομένα, είτε βγαίνοντας στο πεδίο με καράβι, είτε κάνοντας καταδύσεις, είτε
χρησιμοποιώντας αυτόνομα οχήματα, είτε συλλέγοντας δορυφορικά δεδομένα κ.τ.λ. Μετά
ακολουθεί η ανάλυση αυτών των δεδομένων στο εργαστήριο ή στον υπολογιστή. Σκοπός
της ανάλυσης είναι η απάντηση ερωτημάτων που έχουν τεθεί στην αρχή, πριν τη σχεδίαση
της εκάστοτε έρευνας. Τα αποτελέσματα αυτά υποχρεούμαστε να τα δημοσιεύσουμε σε
διεθνή περιοδικά και τα δεδομένα που συλλέγουμε να τα καταχωρήσουμε σε μεγάλες
βάσεις δεδομένων για να είναι διαθέσιμα σε συναδέλφους απ’ όλο τον κόσμο ώστε να
υπάρχει συνέχεια στις έρευνες, να χρησιμοποιηθούν για προγνωστικά μοντέλα για τη
μελέτη του καιρού και να διατεθούν στην πολιτεία για την αξιολόγηση και διαχείριση
περιβαλλοντικών και κλιματικών κρίσεων κ.τ.λ. Εκτός από τη θάλασσα, λοιπόν, περνάμε
πολύ καιρό είτε πίσω από έναν πάγκο εργαστηρίου είτε μπροστά από έναν υπολογιστή.
Αντιμετωπίσατε μεγάλες δυσκολίες στην επαγγελματική σας πορεία;
Όχι, δεν έχω αντιμετωπίσει μεγάλες δυσκολίες στην επαγγελματική μου πορεία. Απλά η
ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου επαγγέλματος δεν σου επιτρέπει εύκολα να το εξασκείς
από οποιοδήποτε μέρος. Κατ’ επέκταση θα πρέπει να δεχτείς το να αλλάξεις τον τόπο
διαμονής σου, ίσως και αρκετές φορές, και να μετοικήσεις σε μέρη που ίσως να μη
σκεφτόσουν να πας. Για κάποιους αυτό μπορεί να αποτελεί σημαντική δυσκολία.
Ζείτε και εργάζεστε στην Ιταλία. Αυτό το διάστημα με ποια projects ασχολείστε;
Ναι, αυτή τη στιγμή ζω και εργάζομαι στην Ιταλία στο Marine Sciences Research Institute of
the Italian National Research Council (CNR – ISMAR) στο Lerici της La Spezia. Το project που
τρέχει ονομάζεται ITINERIS (ITalia INtegrated Environmental Research Infrastructures
System). Σκοπό έχει τη δημιουργία ενός εθνικού κόμβου ερευνητικών υποδομών και την
προαγωγή της διεπιστημονικής έρευνας στις περιβαλλοντικές επιστήμες. Παρέχει
πρόσβαση σε δεδομένα και υπηρεσίες και οχυρώνει ουσιαστικά τη χώρα στην
αντιμετώπιση των τρεχουσών και αναμενόμενων περιβαλλοντικών αναγκών. Ο δικός μου
ρόλος έχει να κάνει με τη φυσική ωκεανογραφία, τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων
κυρίως με αυτόνομα υποβρύχια οχήματα τα gliders, που σαρώνουν τη θάλασσα από την
επιφάνεια έως τα 1000 μ, συλλέγοντας πληθώρα ωκεανογραφικών παραμέτρων όπως τα
επίπεδα χλωροφύλλης, το οξυγόνο, τη θερμοκρασία και την αλατότητα. Με την ανάλυσή
τους προσπαθούμε να κατανοήσουμε τη δυναμική και την ποιότητα των θαλασσίων μαζών,
την αλληλεπίδρασή τους με την ατμόσφαιρα και τη συνεισφορά τους στο τοπικό και
παγκόσμιο κλίμα.
Μια στιγμή που έχει μείνει χαραγμένη στη μνήμη σας; Μια εμπειρία που σας στιγμάτισε;
Η εμπειρία που έχει μείνει έντονα στη μνήμη μου σχετίζεται με την περίοδο που έκανα το
μεταδιδακτορικό στο KAUST. Ζούσα σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον, (>120 χώρες) σε ένα από τα πιο συντηρητικά κράτη, τη Σαουδική Αραβία, και στο μοναδικό μεικτό (γυναικών-ανδρών) πανεπιστήμιο της χώρας. Και αυτό ήταν κάτι ιδιαίτερο! Μου δόθηκε λοιπόν η δυνατότητα να συμμετάσχω σε ένα outreach-programme του πανεπιστημίου, όπου θα δεχόμασταν παιδιά από τριγύρω περιοχές και θα τους εξηγούσαμε τι είναι η ωκεανογραφία. Μπορεί να μην ακούγεται ως κάτι το τρομερό για εμάς, αλλά αν σκεφτούμε ότι στη συγκεκριμένη χώρα η πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι περιορισμένη (π.χ. το Youtube) τα παιδιά αυτά είχαν ελάχιστες πιθανότητες να έχουν πρόσβαση σε εκπαιδευτικά βίντεο. Είχα λοιπόν τη χαρά να τους δείξω τι είναι τα gliders, πώς χρησιμοποιούνται και γιατί, καθώς επίσης και να κάνουμε παρέα μικρά παιδικά πειράματα προσομοιάζοντας τη λειτουργία των θαλασσών.
Εσείς κυνηγήσατε το όνειρό σας υπερβαίνοντας κάθε εμπόδιο. Ποιες συμβουλές θα
δίνατε σε όσους θέλουν να ακολουθήσουν έναν δρόμο μη συνηθισμένο και να βουτήξουν κι αυτοί σε αχαρτογράφητα νερά;
Όσο κι αν ακούγεται τετριμμένο, είναι σημαντικό να μη φοβάσαι να κινείσαι και να αλλάζεις. Βγες από τη ζώνη άνεσής σου γιατί αλλιώς δεν πρόκειται να μάθεις εύκολα κάτι καινούργιο.
Κλείνοντας, θα μοιραστείτε μαζί μας ένα όνειρό σας;
Έχοντας δουλέψει στο παρελθόν σε μία απ’ τις πιο ζεστές και ιδιαίτερες θάλασσες του κόσμου, την Ερυθρά, θα ήθελα να δουλέψω και στην πιο κρύα θάλασσα, στον Αρκτικό ωκεανό. Η Αρκτική είναι πολύ σημαντική για το κλιματικό σύστημα συνεισφέροντας ουσιαστικά στην παγκόσμια, όπως λέγεται στην ωκεανογραφία, θερμόαλη κυκλοφορία των ωκεανών, πράγμα που την κάνει παράλληλα σημαντική για την κλιματική αλλαγή αλλά και ιδιαίτερα ευάλωτη από αυτήν. Τα προγράμματα που τρέχουν εκεί είναι ελάχιστα δυστυχώς και ιδιαιτέρως δύσκολη η συμμετοχή σε αυτά (πόσο μάλλον αν έχεις και οικογένεια), αλλά για όνειρο με ρωτήσατε, οπότε… αυτό είναι!
