Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου (2 Απριλίου), η κα Ελένη Ρώσση μας μιλάει για την αξία της παιδικής λογοτεχνίας.
Κυρία Ρώσση, μέσα από τη μακρόχρονη πορεία σας στον χώρο του βιβλίου πώς θα
συστήνατε η ίδια τον εαυτό σας στο αναγνωστικό κοινό;
Θα σύστηνα τον εαυτό μου ως λάτρη του βιβλίου και της τέχνης του. Μία κλασική εκδότρια
παλαιάς σχολής και επιμελήτρια βιβλίου.
Η 2 Απριλίου, ημέρα γέννησης του μεγάλου Δανού παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν καθιερώθηκε το 1966 από τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα IBBY (International Board on Books for Young people) ως Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου. Ποιος είναι ο σκοπός της;
Ο σκοπός αυτής της ημέρας είναι να εμπνεύσει στα παιδιά την αγάπη για το βιβλίο και το
διάβασμα προσελκύοντας, βέβαια, την προσοχή των ενηλίκων στο παιδικό βιβλίο.
Θεωρείτε ότι έχει πετύχει τον σκοπό της;
Είναι καλό που, έστω μια φορά τον χρόνο, γιορτάζουμε το βιβλίο, μιλάμε γι’ αυτό, γίνονται
εκδηλώσεις στα σχολεία, εκθέσεις βιβλίου, εκδηλώσεις σε βιβλιοθήκες, τα ΜΜΕ
αναφέρονται στο θέμα… Αλλά, αν με ρωτάτε αν αυτό αρκεί, η απάντησή μου είναι
αρνητική.
Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει;
Να δημιουργήσουμε φιλαναγνώστες, κουλτούρα εκτίμησης και αγάπης προς το βιβλίο και
τους συντελεστές του. Επειδή, λοιπόν, ο πρώτος, χρονικά, παράγοντας διαμόρφωσης της
αναγνωστικής συμπεριφοράς του ατόμου είναι η οικογένεια θα πρέπει εντός της να
διαμορφωθεί ένα τέτοιο περιβάλλον αγάπης για το βιβλίο που να το καταστήσει οικείο
από την πολύ μικρή ηλικία. Υπάρχουν πλέον βιβλία για κάθε ηλικία με κατάλληλα υλικά και
σχεδιασμό. Να τους δείξουμε ότι η ανάγνωση είναι αναζήτηση απαντήσεων σε ερωτήματα
που προϋπάρχουν, πως τους απλώνετε μπροστά τους ο απέραντος κόσμος των ιδεών, των
αισθήσεων, των γνώσεων, των απολαύσεων. Πως μέσα από τις λέξεις και τις εικόνες που
αυτές δημιουργούν καλλιεργείται η φαντασία τους, μπορούν να γαληνέψουν και να
ακολουθήσουν πιο ήρεμους, πιο ανθρώπινους θα έλεγα, ρυθμούς, όπως γυρνάς τη σελίδα
για να διαβάσεις παρακάτω….
Να τους μάθουμε με επισκέψεις στα βιβλιοπωλεία, σε εκδηλώσεις βιβλίου, σε εκθέσεις, σε
βιβλιοθήκες ότι υπάρχει μια ατελείωτη ποικιλία βιβλίων.
Έτσι, αρχικά θα τα καθοδηγήσουμε και αργότερα με ευθύνη τους θα βρουν τον δικό τους
δρόμο προς την απόλαυση της ανάγνωσης επιλέγοντας βιβλία που τους ταιριάζουν.
Θα ήθελα ακόμη να τονίσω πόσο σημαντική είναι η σχέση που χτίζουμε με τα παιδιά μας
μέσω της συντροφικής ανάγνωσης ενός βιβλίου από τα πρώτα βήματα της ζωής τους. Είναι
άρρηκτη, είναι ποιότητα, είναι μια υπέροχη θύμηση για το «κουτί των αναμνήσεών» τους.
Είναι και γνώση, εμπειρία, όξυνση της σκέψης, εμπλουτισμός του λεξιλογίου, καλλιέργεια
αισθητικής και ομορφιάς!
Δείχνετε μια ιδιαίτερη προτίμηση κι αγάπη στην παιδική λογοτεχνία, είναι έτσι;
Ποιοι είναι οι λόγοι;
Πράγματι! Γιατί το παιδικό βιβλίο είναι η καλλιτεχνία του βιβλίου. Το κείμενό του μοιάζει
απλό, όμως δεν είναι. Ο λόγος του συγγραφέα είναι λακωνικός, μεστός, συγκροτημένος και
αριστοτεχνικά δεμένος με εικόνες που προσθέτουν χίλιες λέξεις. Θίγει με τον καλύτερο
τρόπο σοβαρά θέματα ακόμη και για τους ενήλικες γιατί η οπτική είναι απλή και ευκρινής
και μάλιστα αισιόδοξη εφόσον απευθύνεται σε παιδιά, μια οπτική που την χάσαμε
μεγαλώνοντας.
Πιστεύετε ότι τα παιδιά αντιλαμβάνονται το βαθύτερο νόημα των ιστοριών;
Κάποτε διατηρούσα τις επιφυλάξεις μου όμως τα ίδια τα παιδιά με εντυπωσίαζαν με τις
ερωτήσεις τους ή τις παρατηρήσεις τους. Φυσικά και έχει να κάνει με την ηλικία και τις
προσλαμβάνουσες κάθε παιδιού, όμως και οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς λειτουργούν ως
γέφυρα ανάλυσης και κατανόησης του κειμένου. Έπειτα ακόμη και η εικονογράφηση βοηθά
πολύ τα παιδιά. Πάντως, βιβλία όπως «Ο βασιλιάς που δεν ήθελε να κάνει πόλεμο»
επιδέχονται πολλαπλές αναγνώσεις σε διαφορετικές ηλικίες, είναι βιβλία ενδιαφέροντα
που τα διατηρείς στην βιβλιοθήκη σου και αναφέρεσαι σε αυτά κατά καιρούς. Γενικά, η
συχνή ανάγνωση και η αγάπη του βιβλίου ως μέσον ψυχαγωγίας οξύνει το νου και το
πνεύμα, διευρύνει την οπτική μας, εμπλουτίζει το λεκτικό μας, για να αναφέρω τις βασικές
επιδράσεις της ανάγνωσης. Οπότε συν τω χρόνω τα παιδιά μπορούν με ευκολία να
αντιληφθούν το βαθύτερο νόημα μιας ιστορίας.
Πείτε μας λίγα λόγια για το βιβλίο αυτό.
«Ο βασιλιάς που δεν ήθελε να κάνει πόλεμο» σε κείμενο της Λουτσία Τζιουστίνι και
εικονογράφηση του Σάντρο Ναταλίνι είναι ένας επίκαιρος, αντιπολεμικός μύθος.
Είναι γραμμένος με τρυφερότητα, χιούμορ και ευρηματικότητα. Πρόκειται για τον βασιλιά
Φλωρέντιο. Έναν αληθινά ξεχωριστό βασιλιά για εκείνη την εποχή. Έναν βασιλιά που
προτιμά να ησυχάζει, να κοιμάται έως αργά το πρωί, να κόβει βόλτες με το άλογό του.
Έναν βασιλιά που, παρά την ασφυκτική πίεση των συμβούλων του, δεν θέλει να κατακτά
νέα εδάφη, δεν του αρέσει να κηρύττει πολέμους, δεν έχει καν στρατό!
Ώσπου, τα φέρνει έτσι ο καιρός και «ήρθε η μέρα που ο βασιλιάς έπρεπε να φύγει για τον
πόλεμο, ακόμα και χωρίς να το θέλει».
Αλλά, η εκστρατεία αυτή περισσότερο με ένα ενδιαφέρον ταξίδι αυτογνωσίας μοιάζει παρά
με πόλεμο και ο βασιλιάς Φλωρέντιος κάποια στιγμή επιστρέφει μόνος του, μεγαλύτερος
και σοφότερος.
Ποιο μήνυμα περνάει στα παιδιά αυτή η ιστορία;
Την αξία της ειρήνης. Το παραμύθι είναι πολύ εύστοχο και αντιπαραβάλλει το μεγαλείο της
καθημερινής ομορφιάς με το υποτιθέμενο μεγαλείο του πολέμου, όπου πόλεμο δεν
βλέπουμε στην ιστορία αυτή. Η Τζιουστίνι με ιδιαίτερη μαεστρία και χαλαρό ρυθμό
αφήγησης περνά τον παραλογισμό της πλεονεξίας, να ζητάς περισσότερα απ’ όσα
χρειάζεσαι, να θέλεις να αποδεικνύεις την δύναμή σου. Και όσα δεν λένε οι λέξεις
υπονοούν γλαφυρότατα οι ζωγραφιές του Ναταλίνι, με τα όμορφα και ήπια χρώματα που
αποπνέουν γλυκύτητα και γαλήνη, με την σοφή επιλογή των ζώων για τους αντίστοιχους
χαρακτήρες. Το λιοντάρι είναι ο βασιλιάς. Ένα λιοντάρι που είναι φιλειρηνιστής από θέση
και όχι από αδυναμία! Ένα λιοντάρι που πρέπει να αποδείξει ότι είναι πράγματι ικανό να
φέρει ευημερία στο λαό του. Που τον περικυκλώνουν ύπουλα οι σύμβουλοί του, όπως ο
ελέφαντας, η καμηλοπάρδαλη, ο κροκόδειλος! Που αναγκάζεται να σηκώσει εκείνο το
βλέμμα για να τους αντιμετωπίσει. Ακόμη και οι εικόνες είναι γεμάτες συμβολισμούς.
Ποιο θεωρείτε ότι είναι το χαρακτηριστικό που κάνει ένα παιδικό βιβλίο
επιτυχημένο και ενδιαφέρον για τα παιδιά;
Το πόσο σύγχρονο και επίκαιρο θέμα έχει. Να προσφέρει ένα νέο είδος γλώσσας, ένα
εύχρηστο εργαλείο για να μιλήσουμε στα παιδιά για σημαντικά ζητήματα που διαμορφώνουν τον κόσμο μας και το μέλλον τους. Το παραμύθι δίνει την ευκαιρία για περαιτέρω συζήτηση. Και το πιο βασικό: να απευθύνεται πρώτα στους ενήλικες οι οποίοι να διασκεδάζουν διαβάζοντάς το στα παιδιά τους!
