Είναι άραγε δυνατόν να υπάρξει ένας υπερβατικός τρόπος σκέψης, ο οποίος θα μπορούσε να αλλάξει εκ βάθρων το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα, στοχεύοντας κυρίως στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση; Σύμφωνα με μελέτη της Αμερικανίδας νευροεπιστήμονα Immordino Yang η απάντηση είναι ναι.
Το σημερινό σύστημα βασίζεται κυρίως στην απομνημόνευση και επανάληψη δεδομένων, γεγονότων και αριθμών. Ακολουθώντας αυτό τον δρόμο, ο εγκέφαλος, που βρίσκεται ακόμη σε διαδικασία ανάπτυξης σε μικρές ηλικίες, στερείται ένα βασικό του εργαλείο: τη σκέψη.
Ένα άλλο είδος μνήμης
Η Immordino Yang, νευροφυσικός και καθηγήτρια, υποστηρίζει ότι το λάθος ξεκινάει από τη θεμελιώδη παρανόηση ότι σκοπός του σχολείου είναι να υποστηρίξει το μαθησιακό αποτέλεσμα, εστιάζοντας κυρίως στη μνήμη των εννοιών, δεδομένων και στη μνήμη των διαδικασιών. Η ίδια εστιάζει σε ένα τρίτο είδος μνήμης, το πιο ουσιώδες για την ωρίμανση, την εξέλιξη και την ευημερία μας: την αυτοβιογραφική.
«Είναι οι ιστορίες που λέμε στον εαυτό μας για το ποιοι είμαστε, τι πρεσβεύουμε και πώς θέλουμε να είναι ο κόσμος. Είναι η βάση για όλα τα άλλα επίπεδα εκμάθησης. Οργανώνει το πώς επικαλούμαστε τις αναμνήσεις μας, τον τρόπο που εκτελούμε τις ικανότητές μας, τον τρόπο με τον οποίον παρατηρούμε τι χρειάζεται να συμβεί σε διαφορετικές καταστάσεις. Αυτά τα πράγματα μάς κάνουν ανθρώπους. Αυτά είναι τα πράγματα γύρω από τα οποία πρέπει να αναδιοργανώσουμε τις εκπαιδευτικές εμπειρίες», εξηγεί η Yang, συμπληρώνοντας:
«Η υπερβατική σκέψη αφορά στην τάση να σκεφτόμαστε πέραν του εδώ και τώρα και να βγάζουμε ένα ευρύτερο νόημα από όσα βλέπουμε. Να σκεφτόμαστε τις ιστορικές ή μελλοντικές πιθανές επιπλοκές, τις ηθικές επιπλοκές, να γινόμαστε περίεργοι για τους εναλλακτικούς τρόπους που θα μπορούσε να γίνει κάτι, να σκεφτόμαστε τρόπους που η αντίληψή μας σχετίζεται με τα συστήματα της πεποίθησης και της υπόθεσης».
Τα συμπεράσματα αυτά προέκυψαν μετά από μελέτη πέντε ετών, κατά την οποία η Yang παρατήρησε την ανάπτυξη της εγκεφαλικής λειτουργίας των νέων, όταν αυτοί έπρεπε να πάρουν θέση και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους για πράγματα που συνέβαιναν στην πραγματική ζωή.
Το πείραμα της Immordino Yang
Προσκάλεσε 65 άτομα ηλικίας από 14 έως 18 ετών από χαμηλό κοινωνικοοικονομικό status, γειτονιές με υψηλή εγκληματικότητα, ποικιλία εθνικοτήτων. Ήταν παιδιά που περνούσαν τις τάξεις στο σχολείο και προέρχονταν από σταθερές οικογενειακές καταστάσεις. Πέρασε από δυο ώρες με καθένα από αυτά ξεχωριστά. Τους έδειξε 40 ντοκιμαντέρ με ιστορίες πραγματικών εφήβων από όλον τον κόσμο. Μετά τα ρωτούσε: «Πώς σε κάνει να αισθάνεσαι η ιστορία αυτού του ανθρώπου;»
Στη συνέχεια, έβαλε τα παιδιά στον μαγνητικό τομογράφο, ενώ παρακολούθησαν ξανά μια μικρή version της ιστορίας και σκέφτονταν πώς νιώθουν. Είδε πόσο δυνατά συνδέθηκαν συναισθηματικά, σκεπτόμενα την ιστορία. Ξανακάλεσε τα παιδιά δυο χρόνια μετά και πέρασαν την ίδια διαδικασία. Τα παρακολούθησε και στο τέλος της εφηβείας, όπως και στα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά.
Τα συμπεράσματα της έρευνας
Παρατηρήθηκε μια φυσική αλλαγή στην αύξηση των οδών ινών λευκής ουσίας στον εγκέφαλό τους στα δύο επόμενα χρόνια, δείχνοντας ποια θα ήταν η ταυτότητά τους στα τέλη της εφηβείας. Αυτό με τη σειρά του προέβλεψε τον βαθμό ικανοποίησης στη ζωή τους: «Δηλαδή, τους άρεσε ο άνθρωπος που είχαν γίνει, απολάμβαναν και ένιωθαν ικανοποιημένοι με την ποιότητα των στενών τους σχέσεων και με τις ευκαιρίες που είχαν στο σχολείο ή τη δουλειά. Έκαναν ό,τι τους άρεσε και ό,τι πραγματικά ήθελαν να κάνουν στη ζωή τους», ανέφερε η ερευνήτρια.
Η αίσθηση του σκοπού και ο κόσμος που ονειρευόμαστε
Αυτή ακριβώς η αίσθηση σκοπού, που δημιουργείται στους νέους όταν εμπλέκονται στην κοινωνική ζωή, δείχνει τον δρόμο για μια ουσιαστική μαθησιακή μέθοδο. Οπότε, σύμφωνα με την Αμερικανίδα επιστήμονα: «Ένα καλό εκπαιδευτικό σύστημα είναι αυτό, που θα επιτρέψει στους νέους να σκεφτούν σε τι κόσμο ζουν, αλλά και το είδος του κόσμου που θέλουν να δημιουργήσουν».
