Ήξερες ότι υπάρχουν χώρες στον κόσμο όπου δεν υπάρχει ούτε ένα φυσικό ποτάμι; Κι όμως, εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε περιοχές χωρίς ρέματα, λίμνες ή ποταμούς. Πώς επιβιώνουν; Και ποιες τεχνολογίες και στρατηγικές χρησιμοποιούν για να εξασφαλίσουν τον πιο πολύτιμο πόρο στη Γη: το νερό;
Ποιες είναι αυτές οι χώρες;
Μία από τις πιο γνωστές χώρες χωρίς ποτάμια είναι η Σαουδική Αραβία — μια αχανής έκταση ερήμου, όπου οι βροχοπτώσεις είναι ελάχιστες, με μέσο όρο κάτω από 100 χιλιοστά ετησίως. Άλλες χώρες και περιοχές χωρίς ποτάμια είναι: Μάλτα, Βατικανό, Μονακό, Κατάρ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Οι περισσότερες από αυτές βρίσκονται σε ξηρά ή ημίξηρα κλίματα, όπου οι φυσικές πηγές νερού — όπως ποτάμια και λίμνες — είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν νερό, αλλά ότι δεν μπορούν να βασιστούν σε παραδοσιακές πηγές ύδρευσης και άρδευσης.
Από πού βρίσκουν νερό;
Υπόγεια αποθέματα
Η κύρια πηγή νερού για τις περισσότερες από αυτές τις χώρες είναι τα υπόγεια ύδατα. Πρόκειται για νερό που έχει συσσωρευτεί σε υδροφόρους ορίζοντες, βαθιά κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, μέσα σε πορώδη πετρώματα και άμμο.
Για παράδειγμα, στη Σαουδική Αραβία, μεγάλο μέρος του νερού που χρησιμοποιείται αντλείται από γεωτρήσεις. Συχνά, το νερό αυτό έχει υψηλή περιεκτικότητα σε άλατα ή είναι απομεινάρι παλιότερων υγρών εποχών (γνωστό και ως “απολιθωμένο νερό”), κάτι που το καθιστά μη ανανεώσιμο.
Αφαλάτωση θαλασσινού νερού
Μία από τις πιο διαδεδομένες τεχνολογίες είναι η αφαλάτωση, η διαδικασία απομάκρυνσης αλατιού και άλλων μετάλλων από θαλασσινό ή υφάλμυρο νερό, ώστε να καταστεί κατάλληλο για κατανάλωση.
Χώρες όπως το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία έχουν επενδύσει δισεκατομμύρια δολάρια σε μονάδες αφαλάτωσης. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το Κατάρ αντλεί περίπου το 70% του πόσιμου νερού του από αφαλάτωση, ενώ στη Σαουδική Αραβία αυτό το ποσοστό ξεπερνά το 50%.
Ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση νερού
Οι προχωρημένες τεχνολογίες επεξεργασίας επιτρέπουν την επαναχρησιμοποίηση λυμάτων. Το νερό καθαρίζεται μέσω ειδικών μονάδων και μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί για άρδευση, βιομηχανική χρήση ή ακόμη και για οικιακές ανάγκες, σε ορισμένες περιπτώσεις.
Προκλήσεις που αντιμετωπίζουν
Λειψυδρία και κλιματική αλλαγή
Η ξηρασία είναι ήδη καθημερινότητα για πολλές από αυτές τις χώρες. Με την κλιματική αλλαγή, το πρόβλημα εντείνεται: λιγότερες βροχές, υψηλότερες θερμοκρασίες. Τα φυσικά αποθέματα νερού μειώνονται ακόμα περισσότερο.
Υπερβολική άντληση υπόγειου νερού
Η συνεχής άντληση χωρίς αναπλήρωση οδηγεί σε πτώση του υδροφόρου ορίζοντα, επιδείνωση της ποιότητας του νερού και σε μακροπρόθεσμη εξάντληση των αποθεμάτων.
Κόστος και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της αφαλάτωσης
Η αφαλάτωση απαιτεί πολλή ενέργεια (συχνά από ορυκτά καύσιμα), και παράγει συμπυκνωμένα αλατούχα απόβλητα που πρέπει να απορριφθούν προσεκτικά. Αν δεν γίνει σωστά, μπορεί να προκαλέσει ρύπανση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
Πώς επηρεάζεται η κοινωνία και η οικονομία
Η εξάρτηση από την τεχνολογία για την παροχή νερού αυξάνει το κόστος ζωής, ειδικά για τους πιο αδύναμους πληθυσμούς. Η γεωργία περιορίζεται σημαντικά, και πολλές από αυτές τις χώρες εισάγουν τρόφιμα από το εξωτερικό.
Ωστόσο, χάρη στην καινοτομία και τη στρατηγική διαχείριση, αρκετές από αυτές τις χώρες έχουν μετατραπεί σε παγκόσμιες δυνάμεις, με ανεπτυγμένες πόλεις, βιομηχανίες και τουριστική δραστηριότητα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Το Ντουμπάι, χτισμένο κυριολεκτικά πάνω στην άμμο, βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην αφαλάτωση και την ανακύκλωση νερού — και παρ’ όλα αυτά, προσφέρει υψηλή ποιότητα ζωής.
Οι χώρες χωρίς ποτάμια αποδεικνύουν ότι η απουσία φυσικών πόρων δεν είναι ανυπέρβλητο εμπόδιο — αρκεί να υπάρχει τεχνολογική πρόοδος, προνοητικότητα και σωστή διαχείριση. Μας θυμίζουν ότι το νερό δεν είναι δεδομένο και ότι η βιώσιμη χρήση και προστασία του είναι πλέον θέμα παγκόσμιας επιβίωσης, όχι απλώς περιβαλλοντικής ευαισθησίας.
Ήξερες ότι…
-Το Κατάρ δεν έχει ούτε λίμνες, ούτε ποτάμια, αλλά είναι από τις χώρες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση νερού ανά κάτοικο στον κόσμο.
-Η Μάλτα καλύπτει πάνω από το 60% των αναγκών της σε νερό μέσω μονάδων αφαλάτωσης.
-Στο Ντουμπάι, έχουν κατασκευαστεί τεχνητές λίμνες και σιντριβάνια μέσα στην έρημο, χρησιμοποιώντας κατά κύριο λόγο αφαλατωμένο νερό.
-Το Βατικανό, αν και δεν έχει ποτάμια, υδροδοτείται μέσω του αστικού δικτύου της Ρώμης, το οποίο βασίζεται σε πηγές και υποδομές που περιλαμβάνουν και τον Τίβερη ποταμό.