Κάπου στα social media ίσως έχει πάρει το μάτι σου τη φράση “echo chamber”.
Ιδιαίτερα σε περιόδους όπου οι απόψεις διίστανται, είναι πολύ πιθανό να ακούσεις κάποιον να αναφέρεται στο echo chamber ως το σύνολο των απόψεων που είναι απόλυτες και επιβεβαιώνουν η μία την άλλη.
Ποιος είναι ο ορισμός του echo chamber όμως;
Είναι ένα -κατά βάση- εικονικό περιβάλλον όπου κάποιος συναντάει μόνο πληροφορίες ή απόψεις που αντικατοπτρίζουν και ενισχύουν τις δικές του. Τα echo chambers μπορούν να δημιουργήσουν ή να ενισχύσουν την παραπληροφόρηση, ή ακόμη και να παραμορφώσουν την οπτική ενός ατόμου σε τέτοιο βαθμό που να δυσκολεύεται να ακούει αντίθετες απόψεις και να συζητά περίπλοκα θέματα. Τα echo chambers τροφοδοτούνται εν μέρει από την προκατάληψη επιβεβαίωσης, που είναι η τάση να προτιμάμε πληροφορίες που ενισχύουν τα πιστεύω μας.
Πώς συνδέεται με τον αλγόριθμο;
Ξέρουμε ότι ο αλγόριθμος των social media είναι φτιαγμένος με τέτοιο τρόπο ώστε να μας δείχνει post, ανακοινώσεις, ειδήσεις, ιστορίες κλπ που να ταιριάζουν στις προτιμήσεις και στις αναζητήσεις μας. Συγκεκριμένα, οι αλγόριθμοι των social media αποτελούνται από κανόνες και δεδομένα και αποφασίζουν το τί θα δούμε στην αρχική μας όταν ανοίξουμε το Facebook, το Instagram, το Twitter κλπ. Πιθανώς, πολλά από αυτά να τα ξέρεις ήδη, όμως αν το σκεφτούμε και συνδυάσουμε την προκατάληψη επιβεβαίωσης με τον αλγόριθμο τότε εύκολα δημιουργείται μία εικονική φούσκα που αναπαράγει τις ίδιες ιδέες, απόψεις και πληροφορίες με εμάς. Αυτό γίνεται επειδή, όλοι μας λίγο πολύ τείνουμε στην προκατάληψη επιβεβαίωσης. Είναι κάτι που συμβαίνει ασυνείδητα στο μυαλό μας και μάλιστα, όσο πιο βέβαιοι είμαστε για μια πεποίθηση, τόσο πιο επιρρεπής είναι ο εγκέφαλός μας να παραβλέψει πληροφορίες που την αμφισβητούν.
Είναι τα echo chambers βλαβερά;
Τα echo chambers λειτουργούν βοηθητικά για τους influencers ή τους επιχειρηματίες, αφού βρίσκουν το κατάλληλο κοινό. Ωστόσο, το έντονο φιλτράρισμα πληροφοριών δεν αντικατοπτρίζει την πολυπλοκότητα και τη διαφορετικότητα απόψεων και ιδεών που υπάρχει στον πραγματικό κόσμο. Ο Eli Pariser, στο βιβλίο του “The Filter Bubble”, επισημαίνει τον κίνδυνο των αλγορίθμων που προσαρμόζουν το περιεχόμενο στις προτιμήσεις του χρήστη, δημιουργώντας φούσκες πληροφοριών-information bubbles που προστατεύουν τους πολίτες από δυσάρεστες και σημαντικές απόψεις.
Αυτό όμως σε συνδυασμό με τα Hoaxes και τα Fake News μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα. Στο παράδειγμα από το βιβλίο του Pariser παρουσιάζεται αυτό ακριβώς. Στην Ινδία, οι περισσότεροι μεσήλικες χρήστες του WhatsApp λαμβάνουν τα νέα τους μέσω προωθημένων μηνυμάτων, τα οποία όμως δεν φέρουν εξακριβωμένες ειδήσεις με αποτέλεσμα να διακινείται μεγαλύτερος αριθμός ψευδών ειδήσεων.
Γενικώς, τα echo chambers δεν παρουσιάζουν ολόκληρη την εικόνα κάποιου θέματος αλλά μία συγκεκριμένη οπτική γωνία. Ακόμη, λειτουργούν βοηθητικά στη διακίνηση ψευδών πληροφοριών και τέλος, δεν αντικατοπτρίζουν την πολυπλοκότητα των ζητημάτων, των διαλόγων και απόψεων που υπάρχουν μακριά από τα social media.
Πώς να αναγνωρίσετε και να “βγείτε” από ένα echo chamber:
Επειδή ακριβώς τα echo chambers επιβεβαιώνουν αυτά που θέλουμε να ακούμε, να λέμε και να πιστεύουμε, πολλές φορές είναι δύσκολο να αναγνωρίσουμε ότι βρισκόμαστε κι εμείς μέσα σε ένα.
Πράγματι, η αναγνώριση των echo chambers μπορεί να είναι προκλητική, ιδίως όταν βρίσκεστε μέσα σε ένα. Εάν αναρωτιέστε εάν μια κοινωνική ομάδα ή κάποιο site, σελίδα κλπ είναι echo chamber, ρώτα τον εαυτό σου τα εξής: Παρουσιάζεται συνεχώς μόνο μια οπτική, άποψη σε ένα συγκεκριμένο θέμα; Από τi υποστηρίζεται η άποψη, από φήμες και γενικολογίες ή από γεγονότα; Αγνοούνται γεγονότα ή απορρίπτονται όταν δεν συμφωνούν με την άποψη που παρουσιάζεται;
Εάν απάντησες “ναι” σε τουλάχιστον μία από αυτές τις ερωτήσεις, τότε είναι πολύ πιθανό να βρίσκεσαι σε ένα echo chamber.
Για να βγεις από αυτό όμως, δεν υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος. Μπορείς, να ακολουθήσεις λογαριασμούς και σελίδες που δεν συμφωνούν 100% με την οπτική σου και μπορεί να παρέχουν έναν ευρύτερο φάσμα απόψεων. Προσπάθησε να αποφύγεις τον πειρασμό να αντιδράς ασυναίσθητα σε περιεχόμενο που επιβεβαιώνει τις απόψεις σου και φρόντισε να διασταυρώνεις τις πληροφορίες που σου εμφανίζονται. Τέλος, μην ξεχνάς ότι ο διάλογος δεν είναι στα social media αλλά στην πραγματική ζωή μας.
