Aπό τη Γεωργία Δονούκη
Τα μαθήματα ορθολογικής εκτίμησης του κινδύνου μπορεί να είναι το μυστικό για μια πιο ευτυχισμένη ζωή.
Όταν είσαι υπεύθυνος για ένα μικρό παιδί, ακόμη και το πιο ειδυλλιακό περιβάλλον μπορεί να μετατραπεί σε επικίνδυνη ζώνη, όπως το να πέσει το παιδί σε μία λιμνούλα ή να εγκλωβιστεί κάπου, ενώ θα απολαμβάνετε την εκδρομή σας στη φύση…
Οι πιθανοί κίνδυνοι αλλάζουν με την ηλικία του παιδιού: το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, η επιθετικότητα και τα προβλήματα ψυχικής υγείας που δεν αντιμετωπίζονται μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την ευημερία των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων. Φυσικά υπάρχουν και κίνδυνοι, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, που συχνά είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν από εσάς!
Θα πρέπει να ξέρουμε πως όλοι πρέπει σε μεγάλο βαθμό να είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε τον κίνδυνο, ώστε να μπορούμε να “περιηγηθούμε στον κόσμο” με ασφάλεια, χωρίς την καθοδήγηση των γονιών ή του κηδεμόνα μας.
Πώς όμως παίρνουν τα παιδιά αυτά τα μαθήματα;
Κάθε στάδιο ανάπτυξης απαιτεί διαφορετική προσέγγιση. Αλλά με τη σωστή καθοδήγηση, είναι δυνατό να διδάξουμε παιδιά και εφήβους να αναπτύξουν υψηλή “ικανότητα λήψης αποφάσεων”, με θετικές συνέπειες για το υπόλοιπο της ζωής τους.
Ως κοινωνικά “σφουγγάρια”, τα μικρά παιδιά συχνά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τον κίνδυνο βλέποντας τις εκφράσεις του προσώπου και τη γλώσσα του σώματος των άλλων. Ωστόσο, η απλή αναγνώριση ενός κινδύνου συχνά δεν αρκεί για να κρατήσει ένα παιδί ασφαλές, καθώς ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλός του μπορεί να μην είναι αρκετά γρήγορος για να αντιδράσει στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Δεν θα πρέπει να προσπερνάμε ότι ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος των μικρών παιδιών τείνει να αποσπάται πιο εύκολα, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί απλώς να ξεχάσουν τον πιθανό κίνδυνο!
Όταν πρόκειται για πράγματα όπως η οδική ασφάλεια, οι γονείς συχνά συμβουλεύονται να καθιερώνουν ρουτίνες – όπως να κοιτάζουν πάντα αριστερά και δεξιά πολλές φορές πριν διασχίσουν τον δρόμο. Η επαναλαμβανόμενη εξάσκηση σημαίνει ότι αυτές οι συμπεριφορές γίνονται συνήθειες, έτσι ώστε το παιδί να τις εκτελεί τελικά χωρίς να χρειάζεται συνεχείς υπενθυμίσεις.
Μαθαίνοντας να σκέφτομαι
Οι γονείς και οι δάσκαλοι χρειάζονται μια εξελιγμένη προσέγγιση για την καθοδήγηση των παιδιών και των εφήβων στους κινδύνους της ζωής. Αντί να επιβάλλουμε απλώς αυστηρούς κανόνες που – νομίζουμε πως – εξαλείφουν την έκθεση του παιδιού σε κίνδυνο, θα ήταν μάλλον πιο χρήσιμο να βοηθάμε τα παιδιά να βελτιώνουν τις δεξιότητές τους στη λήψη αποφάσεων και τη σκέψη από μικρή ηλικία. Ίσως το πιο σημαντικό είναι η ενθάρρυνση του αυτοελέγχου, ώστε να μην παίρνουν αποφάσεις παρορμητικά και όταν είναι σε συναισθηματική φόρτιση.
Επιπλέον, οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν επίσης να βοηθήσουν τα παιδιά να μάθουν να παίρνουν καλύτερες αποφάσεις. Σε μια δοκιμή μαθητών Δημοτικού στο Όρεγκον, δάσκαλοι ιστορίας και μαθητές εξέτασαν ιστορικά γεγονότα όσον αφορά στις αποφάσεις που αντιμετώπιζαν ιστορικά πρόσωπα, για παράδειγμα παίρνοντας τον ρόλο των εργατών χάλυβα που αποφασίζουν αν θα απεργήσουν για υψηλότερους μισθούς. Η μελέτη διαπίστωσε ότι η προσέγγιση αύξησε τις ακαδημαϊκές επιδόσεις των μαθητών, καθώς και τη βαθμολογία τους στο τεστ ικανότητας λήψης αποφάσεων. Γενικότερα, θα πρέπει σταδιακά να ωθήσουμε τα παιδιά να αναλύουν τον κίνδυνο και με βάση αυτό να λαμβάνουν τις σωστές αποφάσεις.
Έτσι, μέχρι να ενηλικιωθούν, θα πρέπει να είναι προετοιμασμένα να αντιμετωπίσουν πιο ορθολογικά τους κινδύνους της ζωής – και τελικά να χρησιμοποιήσουν αυτές τις δεξιότητες που απέκτησαν μέσα στα χρόνια για να προστατεύσουν και τα δικά τους παιδιά!
